ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ: January 2023

Sunday 29 January 2023

ΠΕΖΟΠΟΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΒΔΟΥ ΣΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΑΓ. ΦΩΤΕΙΝΗΣ

Την Κυριακή 29 Ιανουαρίου ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου περπάτησε στην περιοχή του οικισμού Αβδού στον Δήμο Χερσονήσου, κοντά στο Οροπέδιο Λασιθίου.

Με μεγάλη παρέα σχεδόν 30 πεζοπόρων, ξεκινήσαμε από το κέντρο του παραδοσιακού οικισμού. Αφού ανάψαμε ένα κερί κατά την θεία λειτουργία της ενορίας, πήραμε το μονοπάτι που οδηγεί προς το σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής στο ύψωμα Λουλουδάκι. Περνώντας τις περιποιημένες αυλές μας καλημέρισαν με τον τρόπο τους οι σκυλίσιοι φύλακες του οικισμού.

Μετά από μικρό ανηφορικό περπάτημα, στην πορεία μας περάσαμε το εκκλησάκι της Αγίας Αικατερίνης και φτάσαμε στην παραδοσιακό ξενώνα Βελάνι. Φτάσαμε πάνω στην ώρα που ο φούρνος ανέβαζε θερμοκρασία και είχαμε την τύχη να δούμε από κοντά τα άλογα που ταΐζονταν και άλλους ένοικους της φάρμας.

Συνεχίζοντας, πήραμε τον ανηφορικό δρόμο προς το σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής. Κάθε βήμα μας αντάμοιβε με όλο και περισσότερη θέα από τον κάμπο της Λαγκάδας και της Μεσάδας, μέχρι την λιμνοδεξαμενή του Αποσελέμη.

Λίγο πιο ψηλά, ο αρχηγός της πεζοπορίας, μας δείχνει πολύ κοντά στην λιμνοδεξαμενή τον βυζαντινό ναό του Αγίου Κωνσταντίνου με τις παλαιολόγιες τοιχογραφίες του 15ου αιώνα που έχουν διασωθεί. Στο βάθος βλέπουμε και το μυλοτόπι του Μοχού, με τους πετρόχτιστους ανεμόμυλους να στέκουν στο διάσελο.

Μετά από μερικές ακόμα στάσεις και ακολουθώντας το στήριγμα της πετρόχτιστης σκάλας, φτάνουμε στο σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής. Αφού ανάβουμε τους φακούς μας διαλύοντας το βαθύ σκοτάδι του σπηλαίου, βλέπουμε τα σκαλιά που οδηγούν στο ιερό του ναού. Κατά την τοπική παράδοση, εκατέρωθεν των σκαλιών έχουν αποτυπωθεί τα γόνατα της Αγίας Φωτεινής την στιγμή που προσευχόταν.

Εισερχόμενοι στον κεντρικό χώρο του σπηλαιώδη ναού, βρίσκουμε πιθάρι στο οποίο στάζει αγίασμα. Όπως μας εξιστορεί ο αρχηγός μας, η στάθμη του υγρού στο δοχείο μένει πάντα σταθερή, ενώ αν κάποιος προσεγγίσει πάνω από το πιθάρι με πίστη και υπομονή, θα τρέξει στο χέρι του αγίασμα.

Η ιστορία του σπηλαίου πάει πίσω στον χρόνο, όπου αποτελούσε καταφύγιο κατά την Κρητική επανάσταση. Από τον τοίχο του ιερού υψώνεται συμπαγής σταλαγμίτης, που στηρίζει ανώτερο διαμέρισμα του σπηλαίου. Εισερχόμενοι στο ιερό του ναού βλέπουμε στην οροφή ξύλινο δοκάρι που είχε χρήση βαρούλκου, για πρόσβαση στο ανώτερο διαμέρισμα, όπου και ξεκινά μήκος διαδρομών 700μ.

Ανάβουμε άλλο ένα κερί πριν την έξοδο μας, και κάνουμε μια στάση για κολατσιό και ρακόμελο που μας κέρασε ο αρχηγός. Αφού γεμίσαμε ενέργεια, είμαστε έτοιμοι να ανεβούμε στο επόμενο γεωλογικό μνημείο της περιοχής. Κατεβαίνοντας από την Αγία Φωτεινή, βρίσκουμε το μοναστήρι της Αγίας Άννας και του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου με την σπηλαιώδη οροφή και τα περίτεχνα καμαρικά.

Συνεχίζοντας, παίρνουμε τον ανηφορικό δρόμο της πλαγιάς και το παλιό μονοπάτι προς την Τρυπητή, που η φύση το έχει σχεδόν καλύψει. Μετά από μερικά μέτρα απότομης αναρρίχησης, βρίσκουμε το ανοικτό σπήλαιο της Τρυπητής. Το άνοιγμα του βλέπει από την μία πλευρά την περιοχή της Κουκούλας και την Αγία Άννα, ενώ από την άλλη, τα χωριά της Λαγκάδας και της Μεσάδας.

Το καταφύγιο έχει παραχωρήσει πλέον τις κορυφές στους γυπαετούς που πετούν πολύ κοντά μας, και έχουν φτιάξει τις φωλιές τους στις εσοχές της σμιλευμένης πλαγιάς.

Αφού θαυμάσαμε την θέα και παρακινούμενοι από τις πρώτες στάλες βροχής, πήραμε τον δρόμο της επιστροφής. Μια και η βροχή δυνάμωνε, εφοδιαστήκαμε με τα αδιάβροχα και τις κουκούλες μας, αλλά ευτυχώς βγαίνοντας από την αφούρα της κορυφής, η βροχή σταμάτησε ώσπου φτάσαμε στον κάμπο. Δεν έλειψε όμως να μας ανοίξει την όρεξη, οπότε και οδηγηθήκαμε σε τοπική ταβέρνα μετά μουσικής στις Γωνιές.

Διανύσαμε σχεδόν 14χμ με υψομετρική διαφορά 980μ. Άλλη μια Κυριακή, η βόλτα μας έφτιαξε την διάθεση και μας γέμισε εμπειρίες, μέσα από την περιήγηση στην φυσική ιστορία και την παράδοση του τόπου μας. Ευχαριστούμε τον αρχηγό μας Γιάννη Ψαλλιδάκη που μας ξενάγησε στις ομορφιές της περιοχής του. Και στην άλλη με το καλό!

ΑΡΧΗΓΟΣ: Γιάννης Ψαλλιδάκης

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Γιάννης Πάγκαλος, Παναγιώτης Ευδαίμων, Γιάννης Ψαλλιδάκης

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Γιώργος Αρναουτάκης

ΒΙΝΤΕΟ: Γιάννης Πάγκαλος

ΧΑΡΤΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ

Sunday 22 January 2023

ΛΙΘΙΝΕΣ – ΜΟΝΤΕ ΦΟΡΤΕ – ΣΥΚΙΑ

Το μεσαιωνικό κάστρο Μόντε Φόρτε επισκέφθηκε για πρώτη φορά ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου την Κυριακή 22-1-2023.Μία μέρα χαρά Θεού, «ανοιξιάτικη στη μέση του χειμώνα», που είπε κι ο Παναγιώτης, φτάσαμε στην είσοδο του χωριού Λιθίνες μέσω Ιεράπετρας με λεωφορείο. Εκεί μας περίμεναν καμιά δεκαριά άτομα ακόμα, ανάμεσα τους και μια μικρή ομάδα του Γεωπάρκου Σητείας με επικεφαλής τον Βαγγέλη Περάκη. Ευχάριστη έκπληξη και μεγάλη τιμή ταυτόχρονα! Έχουν εντάξει την διαδρομή στο νέο τους πρόγραμμα «Δρόμοι του νερού» κι ήρθαν να την περπατήσουμε παρέα! Τέλεια!!!

Η ομαδική μας στο κάστρο του Μόντε Φόρτε

Ξεκινάμε λοιπόν 28 άτομα στις 9.30 ακριβώς. Από χωματόδρομους ανάμεσα στους ελαιώνες, όπου ακόμα κάτοικοι μαζεύουν τις ελιές ή καίνε τα λιόκλαδα, περνάμε τιτιβίζοντας σε παρεάκια, πηδώντας πάνω από ρυάκια –πολύ νερό στην περιοχή για ανατολική Κρήτη, όπου οι βροχοπτώσεις είναι τόσο λίγες. «Είναι τέτοιο το έδαφος που συγκρατεί το νερό», λέει ο Βαγγέλης. Η πρώτη μας στάση στον οικισμό, ‘Αδρόμυλοι’ επιβεβαιώνει τα λόγια του: ονομασία που προέρχεται απ’ τη παραφθορά του ονόματος ‘Υδρόμυλοι’, εύφορο μέρος με παραπλήσιο ποταμάκι, κατοικημένο απ’ την εποχή του Χαλκού, εγκαταλελειμμένο δυστυχώς σήμερα. Δίπλα του κάτω απ’ τα δέντρα το πανέμορφο εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων (9^ος αιώνας) με την πολύ ωραία τοιχοδομία και τις αχνά διατηρημένες τοιχογραφίες (15^ος αιώνας) στο εσωτερικό του, να επιβεβαιώνουν την παλαιότητά του.

Εγκαταλελειμμένος οικισμός Αδρόμυλοι

Εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων

Το κλειδί της εκκλησίας, έκθεμα για μουσείο από μόνο του

Στο εσωτερικό του ναού σώζονται πολλές τοιχογραφίες

Συνεχίζουμε την πορεία ανηφορικά στο μονοπάτι Ε4, πάνω στην παλιά εθνική οδό της δεκαετίας του 60, που συνέδεε Σητεία με Ιεράπετρα, όπως φαίνεται κι απ’ τα διατηρημένα πασαλάκια της. Στη γέφυρα του Πετεινού, κάνουμε μια στάση, για να δούμε το ομώνυμο φαράγγι, το οποίο «είναι τεχνικό και συνήθως τέτοια εποχή έχει πολλούς καταρράκτες, δυστυχώς όχι φέτος». Ανηφορίζουμε παράλληλα με αυτό θαυμάζοντας τους σχηματισμούς των τοιχωμάτων του, ώσπου μπροστά μας ξεδιπλώνεται η κοιλάδα με τα χωριά Άνω και Κάτω Κρυά, και το δρόμο που οδηγεί στην Ιεράπετρα μέσω Δάφνης - Χρυσοπηγής. Από πάνω ο συμπαγής όγκος των δυτικών Σητειακών βουνών (όρος Ορνό). «Εκεί από πίσω είναι το χωριό σου!» μου φωνάζει κάποιος. Σωστά!

Ποταμάκια με νερό παντού

Κι ελαιώνες

Το φαράγγι του Πετεινού

Η διαδρομή μας, που δεν είναι δύσκολη, αν εξαιρέσεις κάποιες σύντομες κονταρίδες εκτός δρόμου, μας δίνει τη δυνατότητα να χαζέψουμε τη φύση που μυρίζει άνοιξη. Αργοπορημένες ανεμώνες συναντιούνται με βιαστικές ίριδες, αλλά εκείνο που επικρατεί κατά κόρον είναι το κίτρινο λουλούδι του μπογιά (ξινόγουλο ή ξυνίδα) παντού στα καλλιεργημένα χωράφια. Αντίθετα στα φρύγανα κυριαρχεί το καφετί απ’ τα ξερά λουλούδια του έριγγα (ρείκι), που «απλώνεται ταχύτατα μετά από πυρκαγιά» (Βαγγέλης).

Πανδαισία χρωμάτων στον κάμπο

Ξυνίδες παντού

Πίσω απ' τα λουλούδια αχνοφαίνεται το χωριό Κρυά

Η ανηφόρα τελειώνει σε άγονο ξερό γκρι σεληνιακό τοπίο. Στο βάθος ξεχωρίζει ο λόφος με το κάστρο Μόντε Φόρτε. Όσο πλησιάζουμε διακρίνονται τα οδοντωτά σωζόμενα δυτικά τείχη. Ξεχωρίζει και η στέγη της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου. Διαβάζουμε την ενημερωτική πινακίδα του Γεωπάρκου: ονομάζεται και ‘Επάνω Καστέλλι’ και χτίστηκε στις αρχές της Ενετοκρατίας τον 13^ος αιώνας. Παίρνουμε το φιδογυριστό μονοπάτι για την κορυφή του από τη δυτική του πλευρά –την πιο ευάλωτη στους εχθρούς. Στο κομμάτι του τείχους, που σώζεται, μαζευόμαστε για την αναμνηστική μας φωτογραφία.

Πλησιάζουμε στο Μόντε Φόρτε (διακρίνεται ο λόφος και στην κορυφή το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου)

Μια φωτογράφηση δίπλα στην ενημερωτική πινακίδα του Γεωπάρκου, που έχει εντάξει το χώρο στις διαδρομές του

Σώζεται το δυτικό τμήμα του τείχους

Τοιχοδομία με πέτρες σε ποικιλία χρωμάτων

Στη κέντρο του χώρου δεσπόζει το εκκλησάκι, που με το στεγασμένο προαύλιο του μας προσφέρει προστασία απ’ τον αέρα.

Το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου στην κορυφή του κάστρου

Ανατολικά του ναού αξίζει κάποιος να επισκεφτεί τη σκεπαστή θολωτή υπόγεια δεξαμενή για την υδροδότησή του (κινστέρνα).

Φωτογραφία αρχείου από το εσωτερικό της δεξαμενής τραβηγμένη από τη φίλη μας τη Μαρία

Ένα απ' τα ανοίγματα της οροφής της θολωτής δεξαμενής του κάστρου

Δε χρειάζεται και πολύ για να καταλάβεις την σοφή επιλογή για την κατασκευή ενός κάστρου εδώ -‘στη μέση του πουθενά’ για τους σύγχρονους επισκέπτες-: πρώτον η θέση είναι φυσικά οχυρή με απότομα κάθετα βράχια και δεύτερον προσφέρει απρόσκοπτη θέα και στις δύο κοιλάδες-ανοίγματα, που συνδέουν τη βόρεια με τη νότια πλευρά της Κρήτης, άρα εποπτεύει και περιφρουρεί τις χερσαίες οδούς. Από δω μπορείς να δεις καθαρά ως το Λιβυκό πέλαγος!!

Θέα απ' το κάστρο δυτικά

Στο βάθος το όρος Ορνό (δυτικά σητειακά βουνά)

Θέα απ' το κάστρο ΒΑ στο παρακείμενο λατομείο

Όμως η ώρα περνάει. Αρχίζει η επιστροφή μας από την πίσω μεριά του κάστρου. Ο χωματόδρομος που κατηφορίζει στο γυμνό γκρι τοπίο περνάει από εγκαταλελειμμένο λατομείο. Τα μηχανήματα εξόρυξης είναι ακόμα με τις ‘δαγκάνες’ έτοιμες να ροκανίσουν το βράχο. Σαν να εγκαταλείφθηκε ξαφνικά κι όλα έμειναν, όπως ήταν. Οι άντρες της παρέας περιεργάζονται τα οχήματα και τις πλάστιγγες. Εδώ είναι στο στοιχείο τους περισσότερο απ’ το Κάστρο!

Εγκαταλελειμμένο όχημα δίπλα στο κάστρο!!!

Στο λατομείο τα μηχανήματα εξόρυξης ακόμα περιμένουν

Σεληνιακό τοπίο

Και μια πλάστιγγα σκουριασμένη

Και πολύ παλιά, όπως δείχνει η ετικέτα κατασκευής

Κατεβαίνοντας την πλαγιά βλέπουμε το λόφο του Μόντε Φόρτε, να απομακρύνεται σε κάθε μας βήμα και τον τελικό προορισμό μας, τη Συκιά να πλησιάζει. Μια τελευταία κατηφόρα μας οδηγεί δίπλα από ένα μεγάλο ασβεστοκάμινο κι έπειτα η ανηφοριά για την είσοδο του χωριού. Εκεί μας περιμένει το λεωφορείο κι η ελπίδα να βρούμε καφενεδάκι ανοικτό για ένα μεζέ. Με έκπληξη βλέπουμε ότι η πλατεία σφύζει από ζωή και τα ταβερνάκια της είναι γεμάτα κόσμο. «Όπου κόσμος και καλό φαΐ», έλεγε ο παππούς μου. Θα το έχουμε υπόψη μας την επόμενη φορά.

Αποχαιρετώντας το Μόντε Φόρτε

Άνοιγμα προς την κοιλάδα των Λιθινών

Πλησιάζουμε στη Συκιά

Ασβεστοκάμινο

Σήμερα περπατήσαμε 19 χιλιόμετρα σε 6,5-7 ώρες με τις στάσεις. Ευχαριστούμε ιδιαιτέρως την αρχηγό μας, τη Σοφία Σιδηροπούλου για την όμορφη αυτή πορεία, καθώς και τον Βαγγέλη Περράκη και τα παιδιά του Γεωπάρκου για τις χρήσιμες πληροφορίες. Ελπίζουμε να ξανασυναντηθούμε σύντομα σε νέες ..περιπέτειες!