Sunday 27 March 2022

Πεζοπορία στην περιοχή ΠΑΝΩ ΜΕΡΑΜΠΕΛΟΥ

Την τελευταία Κυριακή του Μάρτη, η ομάδα του Ορειβατικού Συλλόγου Αγίου Νικολάου "πήρε τα βουνά" και πάλι, αφήνοντας πίσω κάθε δυσάρεστη είδηση για πόλεμο, πανδημία, πληθωρισμό κλπ, κλπ. Την Κυριακή 27 Μαρτίου 2022, μοιραστήκαμε μια ενδιαφέρουσα πεζοπορία, φυσιολατρικού, λαογραφικού και ιστορικού ενδιαφέροντος, στην περιοχή του Πάνω Μεραμπέλου. Ακολουθήσαμε την διαδρομή Φινοκαλιά-φαράγγι Σκοτεινής-μονή Αγίου Ανδρέα-Φινοκαλιά και διαπιστώσαμε για μια ακόμη φορά ότι ακόμη και οι πολυπερπατημένες, γνώριμες περιοχές επιφυλάσσουν αναπάντεχες εκπλήξεις.

Ξεκινήσαμε περπάτημα μέσα από τον οικισμό της Φινοκαλιάς, που είναι χτισμένος σε υψόμετρο 241μ, σε μια περιοχή με πολύ πέτρα και ξερολιθιές, απότομους γκρεμούς, μικρά και μεγάλα φαράγγια και παλιά μονοπάτια. Απέχει 32χλμ από τη Νεάπολη και το όνομα του προέρχεται από την λέξη “φινοκάλα”, όπως αποκαλείται στην ανατολική Κρήτη η σκούπα. Ρίζα της είναι η βυζαντινή λέξη “το φινοκάλιν” από το ρήμα “φινοκαλώ” που σημαίνει σαρώνω, σκουπίζω.

Η φύση τριγύρω μας 'λάμπει' ανοιξιάτικη κάτω από τον καταγάλανο ουρανό, συνταιριάζοντας απόλυτα την ανοιξιάτικη εικόνα της με το ημερολόγιο. Απρόσμενα ζεστός ο καιρός, παρότι οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και οι χιονοπτώσεις στα ορεινά μας των προηγούμενων ημερών μας ανάγκασαν να αναβάλουμε την προγραμματισμένη πεζοπορία μας στο οροπέδιο του Λιμνάκαρου. Οι ανθισμένες μυγδαλιές, τα καταπράσινα χωράφια στρωμένα με το πανάκριβο χαλί, που μόνο η φύση ξέρει να κεντά με ανεμώνες, κόκκινες παπαρούνες, κίτρινες ξινήθρες, μαργαρίτες και ανθισμένες ασφεντηλιές, μας βεβαιώνουν πως η αναγέννηση της φύσης έχει αρχίσει και ο χειμώνας είναι πλέον παρελθόν...

Ξεκινάμε από το κέντρο του εγκαταλειμμένου σήμερα οικισμού, βαδίζοντας στα στενά σοκάκια, ανάμεσα από γκρεμισμένα σπίτια. Οι εντυπωσιακές καμάρες και τα περίτεχνα σκαλισμένα πελέκια στα πορτοπαράθυρα μας θυμίζουν ότι το χωριό γνώρισε μέρες ακμής σε παλιότερες δεκαετίες. Ακολούθησε όμως και αυτό την μοίρα των περισσότερων χωριών του Πάνω Μεραμπέλλου (η περιοχή ονομάζεται και Ενωμένες Πολιτείες λόγω των πολυάριθμων χωριών της), καθώς η αλλαγή της απασχόλησης των κατοίκων τους οδήγησε στους τουριστικά ανεπτυγμένους δήμους.

Κατευθυνόμαστε βόρεια, ακολουθώντας για περίπου δέκα λεπτά το παλιό μονοπάτι που είναι σκεπασμένο με χαμηλούς θάμνους, μέχρι την είσοδο του φαραγγιού. Ακολουθούμε την κοίτη του χειμάρρου που το διαρρέει, περπατώντας κάτω από δέντρα, ενώ οι αρωματικοί θάμνοι σκορπούν την μοσχοβολιά της ρίγανης και του φασκόμηλου στον αέρα.

Βασικό χαρακτηριστικό του φαραγγιού της Σκοτεινής είναι η πυκνή βλάστηση στα πρανή και οι πολυάριθμες σπηλιές, με πιο γνωστή τη σπηλιά της Δατσερολενιάς κοντά στην έξοδο, όπου για πολλά χρόνια διέμενε απομονωμένη μια ασυνήθιστη γυναίκα. Στη μέση περίπου του φαραγγιού διακρίνονται δύο πετρόκτιστα πηγάδια, τα οποία συγκέντρωναν το πολύτιμο για το άνυδρο Πάνω Μεραμπέλλο νερό της βροχής. Σε πολλά σημεία τα δένδρα που έχουν φυτρώσει μέσα στην κοίτη του ποταμού δημιουργούν μικρά τούνελ, που σε συνάρτηση με το βάθος και την στενότητα του φαραγγιού πιθανά να έδωσαν και την ονομασία "φαράγγι της Σκοτεινής", καθώς δεν αφήνουν πολύ φως να περάσει.

Συνεχίζουμε κατηφορικά προς την έξοδο στην βόρεια ακτογραμμή, με τα πρανή ιδιαίτερα εντυπωσιακά από τους φλόμους, που με το διαφορετικό χρώμα τους ανάλογα με την εποχή τα χρωματίζουν με πρασινοκόκκινες πινελιές. Τα επιβλητικά τοιχώματα χαμηλώνουν όσο πλησιάζουμε στην έξοδο, όπου σχηματίζεται η γραφική, βοτσαλωτή παραλία της Σκοτεινής ανάμεσα στα βράχια. Μετά από ένα σύντομο δροσερό διάλειμμα δίπλα στα γαληνεμένα νερά του Κρητικού πελάγους ακολουθούμε το στενό μονοπάτι που ξεκινά λίγο πριν την παραλία και από την σπηλιά της Δατσερολενιάς, περνά από το ακρωτήριο Δρεπάνι και οδηγεί μετά από βάδισμα μιας περίπου ώρας στον μικρό κολπίσκο του Αγίου Ανδρέα κάτω από το ομώνυμο μοναστήρι. ΄Ενα από τα πάμπολλα μοναστήρια και ξωκλήσια που κοσμούν την περιοχή, καθώς το κεφαλοχώρι της περιοχής, η Φουρνή, ήταν πρωτεύουσα επαρχίας την περίοδο της Ενετοκρατίας και επισκοπή μετέπειτα. Η περιοχή έχει να επιδείξει σπάνιο πλούτο από βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία, οπότε δίκαια αποκαλείται και "΄Αγιον ΄Ορος της Κρήτης".

Ακολουθούμε το μονοπάτι που ξεδιπλώνεται παράλληλα με την ακτογραμμή απολαμβάνοντας την μοναδική θέα, καθώς το σκουρογάλανο χρώμα του πελάγου ταιριάζει ιδανικά με καφεκόκκινο χρώμα της βραχώδους, απότομης ακτής.

Λίγο πριν ξεκινήσουμε την ανηφορική πορεία προς το μοναστήρι περνάμε από μια μικρή πηγή, λίγα μέτρα πιο πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Το νερό της κυλάει σε μια δεξαμενή, με μια μισογκρεμισμένη καμάρα της περιόδου της ενετοκρατίας δίπλα της. Εκτός από τα θρησκευτικά μνημεία, σήμα κατατεθέν της περιοχής είναι και οι πολυάριθμες "στέρνες" (υδροδεξαμενές) και φυσικά οι ατελείωτοι "τράφοι" (δηλ. μαντρότοιχοι κατασκευασμένοι ξερολιθιά από πέτρα, χωρίς κονίαμα) που οριοθετούν μονοπάτια και αγροκτήματα.

Συνεχίζουμε ανηφορικά μέχρι το ξωκλήσι του Αγίου Ανδρέα, που είναι χτισμένο μέσα σε σπηλιά, λίγο ψηλότερα από τα βράχια της ακτής, σε ένα μικρό δασάκι με πεύκα, στο σημείο όπου παλιότερα λειτουργούσε βυζαντινό μοναστήρι. Σήμερα διατηρούνται λίγα κελιά, ο τάφος του ανακαινιστή του ναού Γ. Λαμπράκη, ενώ στο καμπαναριό της εκκλησίας διαβάζουμε την επιγραφή "δαπάνης λεπρών Σπιναλόγκας".

Από το βιβλίο των Charis Galou και Ann Bouras (Εγγλέζες που αγαπούν και γράφουν για τον τόπο μας, από τα παλιότερα μέλη της ομάδας) "Κυκλικές διαδρομές και φαράγγια της Ανατολικής Κρήτης", διαβάζουμε: "To 1850 o Ιωάννης Λαμπράκης βρήκε στα χαλάσματα το μοναστήρι και θέλησε να το αναστηλώσει. Προσπάθησε να συγκεντρώσει χρήματα αλλά απογοητεύτηκε όταν δεν τα κατάφερε, και έφυγε να δουλέψει στην θάλασσα ως ναυτικός κάνοντας εμπόριο μεταξύ των νησιών για να μπορέσει να μαζέψει το αναγκαίο ποσό. Η ιστορία λέει πως μια μέρα γυρίζοντας στην Κρήτη έπεσε το καράβι του σε τρομερή θύελλα, αλλά στάθηκαν τυχεροί και βγήκαν στην ακτή. Ο ναύτης Λαμπράκης μίλησε τότε στον καπετάνιο του για το μοναστήρι και το όνειρο του να το αναστηλώσει. Πήρε τον καπετάνιο και του έδειξε το σημείο και αυτός του έδωσε τα χρήματα που χρειαζόταν. Τότε αυτός το αναστύλωσε και έζησε από τότε εκεί ερημίτης μέχρι το θάνατο του."

Η είσοδος της εκκλησίας οδηγεί μέσα στην σπηλιά, με την ξεχωριστά κατανυκτική ατμόσφαιρα. Τα καντύλια και οι εικόνες μέσα στο σπήλαιο και το τρεμάμενο φως των κεριών ταξιδεύουν τον προσκυνητή στο παρελθόν, ενώ το άγριο τοπίο αγνάντια στο πέλαγος σου υπενθυμίζει την μεγαλοσύνη της φύσης.

Κάνουμε διάλειμμα στον καλαίσθητο περίβολο του μοναστηριού με τα ξύλινα και σιδερένια σήμαντρα και στην συνέχεια επιστρέφουμε στην αφετηρία ακολουθώντας τον φιδογυριστό τσιμεντόδρο που καταλήγει στην Φινοκαλιά. Διανύσαμε περίπου 8χλμ στην ανοιξιάτικη λασιθιώτικη φύση σε 3 ώρες και 40 λεπτά.

ΑΡΧΗΓΟΣ: Παναγιώτης Ευδαίμων

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Παναγιώτης Ευδαίμων

ΧΑΡΤΗΣ: Παναγιώτης Ευδαίμων

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Ελένη Λάμπρου

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΝΑΡΤΗΣΗΣ: Ελένη Λάμπρου

ΧΑΡΤΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ

Sunday 20 March 2022

Πεζοπορία ΑΧΕΝΤΡΙΑΣ - ΤΣΟΥΤΣΟΥΡΟΣ

τα θαύματα των Αστερουσίων

Άλλη μια άκρως ενδιαφέρουσα και ιδιαίτερη πεζοπορία στα Αστερούσια Όρη πραγματοποίησε ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου την Κυριακή 20 Μαρτίου 2022. Μια παρέα από 40 πεζοπόρους αψήφησε το κρύο για μια ακόμα φορά και ..δεν το μετάνιωσε.

Η πεζοπορία μας ξεκινά από το ορεινό χωριό του Αχεντριά (ή Οχεντριάς, όνομα που προέρχεται απ’ το γνωστό ερπετό), σε υψόμετρο 690 μέτρα, 60 χιλιόμετρα νότια του Ηρακλείου). Με το που κατεβαίνουμε απ’ το λεωφορείο, ο καιρός μας δείχνει τα δόντια του. Μια μικρή χιονοθύελλα, αρκετή πάντως, για να παγώσουν τα ..λιγοστά ακάλυπτα σημεία του σώματος! Το χωριό, άγνωστο στους περισσότερους μας, είναι όμορφο και γραφικό. Έχει γύρω στους 250 κατοίκους, κυρίως κτηνοτρόφους, κάτι που φαίνεται εξάλλου απ’ τα μαντριά και τα παραπήγματα. Χαιρετάμε όσους απ’ αυτούς έχουν τολμήσει να ξεμυτίσουν. ‘Πού πάτε με τέτοιο καιρό; Θα σας πάρει ο αέρας!’, μας νοιάζονται! Για μας πάντως η πεζοπορία έχει αρχίσει και δεν υπάρχει πισωγύρισμα.

ΑΧΕΝΤΡΙΑΣ

Αρχικά παίρνουμε ανηφορικό αγροτικό δρόμο και συνεχίζουμε σε αρχαίο μινωικό λιθόστρωτο μονοπάτι, που συνέδεε το χωριό με τη θάλασσα. Στη θέση Στενός πόρος, το υψηλότερο σημείο της διαδρομής μας (820 μέτρα), ο αέρας κυριολεκτικά ξυρίζει και δυσχεραίνει το βάδισμά μας. Πολλές φορές γαντζωνόμαστε με τα χέρια στα βράχια για ισορροπία. Ξεχάσαμε ότι ο βοριάς γιγαντώνεται στη νότια πλευρά του νησιού! Κι ο ήλιος, που βγήκε, είναι με δόντια. Η κατηφορική πορεία, που ακολουθεί, κάτω από αυτές τις συνθήκες δυσχεραίνεται. Οι ριπές του αέρα, ξεπερνάνε τα 10 Μποφώρ!

Κάπως έτσι πλησιάζουμε στην (εποχική) λίμνη στη θέση «Τούρκου Λάκκος», τη νοτιότερη στην Κρήτη. Το τοπίο μοιάζει απόκοσμο, σαν από τον κόκκινο πλανήτη! Εδώ μας περιμένει μια έκπληξη: Απ’ ότι φαίνεται ο δυνατός άνεμος που ‘ξύριζε ολονυκτίς την επιφάνεια της λίμνης, τίναξε νερά της στους γύρω θάμνους, τα οποία λόγω της χαμηλής θερμοκρασίας πάγωσαν, με αποτέλεσμα να είναι στολισμένες οι πλευρές των θάμνων με κατακόκκινα παγωμένα λασπο-γλυπτά. Εεεε αυτό δεν είναι κάτι που το βλέπεις κάθε μέρα και χρειάζεται ιδιαίτερες καιρικές συνθήκες, για να γίνει! Τυχεροί που περάσαμε τη συγκεκριμένη στιγμή, αλλά δεν έχουμε το κουράγιο να το χαρούμε, αφού ο αέρας δε μας αφήνει ούτε να σταθούμε.

του ΤΟΥΡΚΟΥ ο ΛΑΚΟΣ

Συνεχίζουμε την κατηφορική πορεία μας έχοντας στ’ αριστερά μας το φαράγγι του Αχεντριά. Δυστυχώς ο αέρας μάς στερεί την παρέα απ’ τα όρνια, που έχουν στέκι την περιοχή, έτσι επικεντρωνόμαστε στην μικροχλωρίδα. Όλα εδώ λόγω των συνθηκών είναι μινιμαλιστικά. Ξεχωρίζουν οι μικρές κρητικές τουλίπες, που μόλις ξεμύτισαν –αργά για φέτος . Βρίσκουμε μόνο μία ανθισμένη. «Είναι ταλαιπωρημένη, λέει ο Μαρίνος, αλλά θα την φωτογραφίσω, για να τιμήσω το πείσμα της, να βγει σε ένα τέτοιο δύσκολο τοπίο»! Respect στην τουλίπα, respect και στον φωτογράφο, που αναγνωρίζει πέρα από το είδος και τον ..χαρακτήρα! Παρακάτω θα δούμε μικρές αποικίες κι απ’ το εντυπωσιακό ενδημικό κίτρινο κρίνο, το arum creticum.

Από ψηλά βλέπουμε ήδη το κάτασπρο εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου και τις συστάδες απ’ το φοινικόδασος του Αγίου Αντωνίου, το δεύτερο σε έκταση μετά το Βάι. Πιο πέρα αφηνιασμένο, αλλά παρ’ όλ’ αυτά καταγάλανο το νότιο κρητικό πέλαγος.

Το φοινικόδασος του Αγίου Αντωνίου, ένα απρόσμενο ‘θαύμα’ των Αστερουσίων, βρίσκεται κοντά στην μονή του Αη Νικήτα. Απλώνεται για πολλά μέτρα κατά μήκος της ρεματιάς που ποτίζεται από τα νερά της πηγής Κεφαλόβρυσης. Οι φοίνικες ανήκουν στο είδος του Κρητικού Φοίνικα ή Φοίνικα του Θεόφραστου (Phoenix theophrastii), ένα μικρό φοίνικα, ενδημικό στην ανατολική περιοχή της Μεσογείου, και κυρίως στην Κρήτη (Βάι, Πρέβελη, Πλακιάς).

ΦΟΙΝΙΚΟΔΑΣΟΣ ΑΓΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

Ανακούφιση να ξέρεις ότι αυτό το κατηφορικό ταξίδι έχει ένα στόχο, ένα τέρμα. Εδώ στον περίβολο της εκκλησίας η ομάδα θα ανασυνταχθεί. Οι πρώτοι θα φάνε, θα πιούνε, θα στήσουν παρεάκια και θα περιμένουν υπομονετικά τους επόμενους. Το δασάκι είναι περιφραγμένο για την προστασία του κι αυτό είναι κάτι που σεβόμαστε. Στη μία του άκρη έχει μια πηγή για τα ζώα, ενώ μια κρήνη για μας υπάρχει στο εκκλησάκι. Ένας μοναχούλης γαϊδαράκος στην περίφραξη κάνει σαν τρελός, που βλέπει την ανέλπιστη παρέα.

Έπειτα συνεχίζουμε την πορεία μας ως τον κρυφό βραχώδη όρμο, όπου κρύβεται σκαρφαλωμένο το μοναστήρι του Αγίου Νικήτα.

Το μοναστήρι του Αγίου Νικήτα βρίσκεται 65χλμ νότια του Ηρακλείου, στην περιοχή του χωριού Αχεντριάς. Είναι κτισμένο πάνω σε ένα μεγάλο πλάτωμα με απέραντη θέα στο Νότιο Κρητικό Πέλαγος, στην ανατολική πλευρά των άγριων και άνυδρων Αστερουσίων Όρεων, τη νοτιότερη οροσειρά της Ευρώπης. Το συγκρότημα αποτελείται κυρίως από κτίσματα του 20ου αιώνα, που αναπτύσσονται κλιμακωτά στη βραχώδη πλαγιά και περιτριγυρίζονται από τους ελαιώνες και τους οπωρώνες της μονής. Το καθολικό της μονής, είναι κτισμένο μέσα στον βράχο, με την κτιστή του όψη να ανήκει στον 19ο αιώνα. Στο εσωτερικό διακρίνονται ελάχιστες σωζόμενες τοιχογραφίες του 14ου αιώνα και χαράγματα επισκεπτών, ενώ σύμφωνα με την παράδοση η καμένη οροφή οφείλεται στις επιδρομές των Τούρκων. Μέσα από το μοναστήρι υπάρχει ένα μονοπάτι με 230 σκαλοπάτια που οδηγεί στην παραλία του Αγίου Νικήτα, μια πανέμορφη παραλία με βότσαλο και πεντακάθαρα πράσινα νερά. Καθώς το κλίμα είναι ιδιαίτερα θερμό στην περιοχή ευδοκιμούν υποτροπικά δέντρα, όπως μάνγκο και αβοκάντο.

Περιμένουμε να βρούμε το μοναστήρι έρημο. Ο καλόγερος που ζούσε εδώ και σε παλιότερη επίσκεψή μας του κρατούσαμε τρόφιμα, έχει φύγει μας είπαν. Ανοίγουμε την πόρτα και μπαίνουμε στον κήπο με τα λογής-λογής δέντρα: χαρουπιές, κυπαρίσια, πορτοκαλιές, πικροδάφνες, ελιές, φυτεμένα ανάκατα σαν δειγματολόγιο, μια μικρή πράσινη όαση, που μας θυμίζει ότι δέντρο είχαμε να δούμε από τον Αχεντριά! Στη στενόμακρη αυλή μια έκπληξη μας περιμένει: Στρωσίδια έχουν βγει για να λιαστούν. Δυο χαμογελαστοί προσκυνητές μας καλωσορίζουν. Κι ο ‘παππούλης’; «Στην εκκλησία, μας λένε, έφυγε για λίγο, αλλά ξαναγύρισε». Τον βρίσκουμε όντως, σκυφτό και ξερακιανό, αλλά ενεργητικό και γεμάτο νεύρο, στον βραχοσκεπή ναό του Άη Νικήτα. Απαντά πρόθυμα σε όλες τις ερωτήσεις μας, μοιράζει φυλαχτά και αντίδωρο, ενώ προτρέπει τον Γιάννη, να μπει μέσα στο Ιερό και να μας φέρεις αγίασμα. Πρόκειται για νερό, που στάζει απ’ το βράχο σιγά-σιγά, και μαζεύεται υπομονετικά σε μια λεκανίτσα. Όταν βγαίνουμε απ’ το ιερό και γεμάτο ενέργεια αυτό μέρος, οι δυο προσκυνητές έχουν ψήσει καφεδάκια για όλους κι έχουν βγάλει ό,τι υπάρχει για προσφάγι. Καλοδεχούμενα και τα δύο!

Παίρνουμε πάλι το μονοπάτι, παράλληλα με τη θάλασσα. Επόμενη στάση ο παραλιακός οικισμός, Μαριδάκι, ακατοίκητος το χειμώνα.

Δυστυχώς, όπως σε πολλές νότιες κι απομακρυσμένες απ’ τα κέντρα περιοχές, η άναρχη και κακόγουστη δόμηση κυριαρχεί. Ένα ποταμάκι διασχίζει το χωριό και χύνεται στη θάλασσα. Το ακολουθούμε αντίθετα στο ροή και μας βγάζει σε ένα όμορφο μέρος με πάπιες και πλατάνια.

ΜΑΡΙΔΑΚΙ

Από δω οι πιο ξεκούραστοι και περίεργοι συνεχίζουν την πορεία λίγο πιο πάνω, για να συναντήσουν τον καταρράχτη του Λιχνιστή, ένα σύμπλεγμα από τρεις συνεχόμενους καταρράχτες, που βγαίνουν από στενό, ψηλό κι εντυπωσιακό φαράγγι. Προσεγγίζουμε τον πιο κοντινό. Μπροστά του σχηματίζεται μια λιμνούλα, όπου θα μπορούσε κάποιος να ρίξει μια βουτιά! …Αν δεν ήταν τόσο κρύο!

Τελικός μας προορισμός, το παραλιακό χωριό του Τσούτσουρα, όπου μας περιμένει υπομονετικά ο οδηγός μας, ο κύριος Γιώργος. «Τίποτα δεν είναι ανοικτό εδώ», μας είχε στείλει μήνυμα. Ευτυχώς που είχαμε κολατσίσει κάτι στη Μονή. Και καλύτερα, επειδή η ώρα είχε περάσει, άρχισε να κάνει ψύχρα και θέλαμε σχεδόν 2,5 ώρες, για να γυρίσουμε πίσω.

Τώρα, αν είμαστε ικανοποιημένοι από την εξόρμηση αυτή σε τέτοιες αντίξοες συνθήκες; Μα, απόλυτα! Τοπία σπάνια, μοναδικά, με εξαιρετική ποικιλία ερεθισμάτων, δύσκολα προσβάσιμα με τα συνήθη μεταφορικά μέσα, εξωτικά και μυστηριακά, όπως συνήθως στα αγαπημένα Αστερούσια. Για όσους έπειτα απ’ όλ’ αυτά ενδιαφέρονται για τα στατιστικά: περπατήσαμε 15 χιλιόμετρα σε 7 περίπου ώρες με τις στάσεις και υψομετρική διαφορά γύρω στα 850 μέτρα. Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον οδηγό και καλό μας φίλο, τον Μαρίνο Γκόγκολο και την γλυκύτατη Ελίνα, που εκτός από το μονοπάτια, μάς μαθαίνουν κάθε φορά τόσα πολλά για τα λουλούδια, για τα ζώα και τα έντομα, δείχνοντας μας έμπρακτα πως ‘αγαπώ τη φύση σημαίνει τη γνωρίζω, τη σέβομαι και τη φροντίζω’.