Sunday 27 February 2022

Πεζοπορία ΕΞΩ ΜΟΥΛΙΑΝΑ - οροπέδιο ΛΙΜΝΩΝ - κορυφή ΜΕΓΑΛΗ ΜΟΥΡΗ

ΑΝΑΒΑΣΗ στην κορυφή "ΜΕΓΑΛΗ ΜΟΥΡΗ"- ΜΙΑ ΩΔΗ ΣΤΗΝ ΑΝΗΦΟΡΑ

Πραγματοποιήσαμε επιτέλους την πεζοπορία Έξω Μουλιανά – Οροπέδιο Λιμνών – κορυφή Μεγάλη Μούρη, που είχε αναβληθεί ήδη τρεις φορές λόγω κακού καιρού το φετινό χειμώνα. Μάλιστα, λόγω της δυσκολίας της, είχε γίνει κι ανέκδοτο στις παρέες μας: «Προσευχήθηκαν πολλοί να χαλάσει ο καιρός, για να μην πάμε στη Μεγάλη Μούρη». 


Τα Σητειακά Όρη είναι χαμηλή οροσειρά της Ανατολικής Κρήτη και  καλύπτει το μεγαλύτερο τμήμα της επαρχίας Σητείας, ανατολικά του Ισθμού της Ιεράπετρας. Στην ουσία χωρίζεται σε δύο οροσειρές, της Θρυπτής στα δυτικά και  της Ζάκρου στα ανατολικά. Η υψηλότερη κορυφή βρίσκεται στην οροσειρά της Θρυπτής (Αφέντης Εσταυρωμένος). Τα όρη της Θρυπτής έχουν ποικίλη βλάστηση και αρκετά ενδημικά είδη. Από το ομώνυμο οροπέδιό της ξεκινούν δύο επιβλητικά φαράγγια, του Χα και του Μέσωνα ενώ άλλα μικρότερα πευκόφυτα φαράγγια που στολίζουν τις πλαγιές της είναι του Μυλωνά, των Πεύκων και το Ορεινό.  Τα όρη της Ζάκρου αποτελούν τον πυρήνα του Γεωπάρκου Σητείας, που ανήκει στο δίκτυο γεωπάρκων της UNESCO και  είναι γυμνά, με ελάχιστη βλάστηση, απότομους γκρεμούς και επιβλητικά σπήλαια. Οι ψηλότερες κορυφές είναι η Ασκορδαλιά (1.237μ), η Μεγάλη Μούρη (1.179μ) και το Σπαθί (1.176μ). Η κορυφή της Μεγάλης Μούρης χρωστά το όνομα της στην παρομοίωση της επιφάνειας του βουνού με ανθρώπινο πρόσωπο, ενώ η έκφραση “Άσπρισε η Μεγάλη Μούρη” σημαίνει ότι έπεσε χιόνι στην περιοχή.

Όμως αυτήν την Κυριακή 27 Φλεβάρη 2022, όσο κι αν οι συνθήκες δεν ήταν ιδανικές λόγω του αέρα, δεν υπήρχε σοβαρός λόγος ματαίωσης. Μαζεύτηκαν μάλιστα 29 πεζοπόροι, αρκετοί για μιας τέτοιας δυσκολίας διαδρομή. Μικρότερος απ’ όλους ο φίλος μου, ο Κωστής, μαθητής της Α’ Γυμνασίου, που ήρθε με τη μαμά του.

Ξεκινήσαμε λοιπόν από το κέντρο του χωριού ΄Εξω Μουλιανά και ακολουθώντας το, πολύ καλά σηματοδοτημένο από το Γεωπάρκο, ανηφορικό μονοπάτι διασχίσαμε το ημι-έρημο ‘Πάνω Χωριό’ κάνοντας μια μικρή στάση στο βυζαντινό εκκλησάκι του Άη Γιώργη. Ανηφορίζαμε συνεχώς ως τη θέση ‘Πόρτες’, όπου υπάρχει παλιός εγκαταλελειμμένος οικισμός στην άκρη του γκρεμού, πάνω από την νότια πλευρά του φαραγγιού του Ρίχτη, όταν αυτό γίνεται βαθύ και ξερικό.

Τα Έξω Μουλιανά είναι κτισμένα σε υψόμετρο 380μ, πάνω στην εθνική οδό προς Σητεία. Η ιστορία του χωριού ανάγεται στους βυζαντινούς χρόνους, ενώ τοποθεσίες με την ονομασία Σαρακίνα παραπέμπουν στην κατάκτηση της Κρήτης από τους Σαρακηνούς τον 8ο και 9ο αιώνα μ.Χ. Κατά μια εκδοχή το χωριό πήρε το όνομα του την περίοδο της Ενετοκρατίας από τους αδελφούς Mouliani, ενώ σύμφωνα με μια άλλη προέρχεται από το ρήμα μύλλω/μουλλώνω, που σημαίνει, κλίνω, επειδή ο οικισμός βρίσκεται στην κατωφέρεια του βουνού. Μέσα στο χωριό σώζεται η  βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου  με βυζαντινές εικόνες και επιγραφές, καθώς και ενετικά κτίρια που λόγω της καλής κατασκευής τους χρησιμοποιήθηκαν σαν δεξαμενή ύδρευσης στη δεκαετία του '50. Σώζεται επίσης τουρκική κρήνη στην τοποθεσία Γουρνιά με αραβική επιγραφή. Σύμφωνα με αφηγήσεις των παλαιοτέρων κατοίκων στα Έξω Μουλιανά υπήρχε σημαντικός αριθμός κατοίκων τουρκικής καταγωγής και στην πλατεία του χωριού μιναρές. Κοντά στο χωριό βρίσκεται το ονομαστό πετρόχτιστο, τοξωτό  γεφύρι του Λαχανά, από όπου ξεκινά το μονοπάτι προς το φαράγγι του Ρίχτη, καταπράσινη φαράγγι ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, με τρεχούμενα νερά και καταρράκτη. Το χωριό ακολούθησε τη πληθυσμιακή συρρίκνωση των χωριών της ελληνικής επαρχίας και σήμερα οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την ελαιοκαλλιέργεια .

Η ανηφόρα φαίνεται να μην έχει τελειωμό και για να δώσουμε θάρρος ο ένας στον άλλο, το ρίχνουμε στη φιλοσοφία. Είναι σκέψεις, που εμείς οι πεζοπόροι τις κάνουμε τακτικά, αλλά πρέπει να τις εξηγήσεις και στον λιλιπούτειο μελλοντικό ορειβάτη, τον Κωστή, πριν αρχίσει την γκρίνια. «Ξέρεις Κωστή, γιατί όλοι εμείς αφιερώνουμε τη μια και μοναδική ελεύθερη Κυριακή μας, σε μια απασχόληση τόσο επίπονή; Γιατί υπάρχει ένα μέτρο μέσα μας, μοναδικό για τον καθένα μας. Το δικό σου, ας το πούμε ….Κωστόμετρο. Έρχεσαι λοιπόν εσύ και λες ‘Δε θα με βάλει κάτω αυτή η ανηφόρα! Θα την καταφέρω’. Κι όταν αυτό συμβεί, νιώθεις μια περηφάνια, που σαν άλλη της δεν έχει κι ανεβάζει πόντους το Κωστόμετρο κι ανεβαίνεις στην εκτίμηση του εαυτού σου και γίνεσαι ο ήρωάς σου και παίρνεις άλλη δύναμη να αντικρίσεις τα προβλήματα της καθημερινής ζωής!».

Μ’ αυτά και μ’ αυτά φτάνουμε στο οροπέδιο των Λιμνών. Λίμνες, εδώ στην περιοχή μας, λέμε τα μεγάλα πετρόκτιστα πηγάδια-στέρνες με τις ενσωματωμένες σκάλες τους, για να φτάσει κανείς πιο χαμηλά, όταν πέφτει η στάθμη τους. Όμως τώρα μετά τις πρόσφατες βροχοπτώσεις είναι ξέχειλα κι ούτε που φαίνεται η σκάλα.

Μετά την ομαδική μας φωτογραφία, μια ομάδα επιλέγει να γυρίσει πίσω στο χωριό και η άλλη θα συνεχίσει ως την κορφή της Μεγάλης Μούρης. Μαζί με τη δεύτερη κι ο Κωστής, αφού πήρε την άδεια της μαμάς. Θέλει μάλλον να ανεβάσει το …«Κωστόμετρο»! «Εδώ, Κωστή, ξεχωρίζει ο πεζοπόρος από τον ορειβάτη, να ξέρεις»,‘συμπάλλουμεκι εμείς!

Η διαδρομή γίνεται πιο δύσκολη, γιατί η ανάβαση είναι ελεύθερη και η πλαγιά θαμνώδης, το κρύο αρχίζει να γίνεται τσουχτερό και τα χέρια μουδιάζουν. Το ίδιο και τα πρόσωπα. Μερικοί έβαλαν τις μάσκες του κορωνοϊού για λίγη ζεστασιά. Ομίχλη μας καλύπτει σιγά-σιγά και υγρασία σαν ψιλόβροχο. Μετά από μία ώρα κι ενώ έχουμε φτάσει σχεδόν στην κορυφή, η ορατότητα μειώνεται. Αποφασίζουμε να γυρίσουμε, αλλά, ώσπου να βγάλουμε την αναμνηστική φωτογραφία, ο καιρός ανοίγει τόσο όσο να δούμε τις χιονούρες λίγο παρακάτω κι όσο να φτάσουμε στο ψηλότερο σημείο. «Μη μας στοιχειώσει», που λέει κι ο αρχηγός μας, εννοώντας βέβαια ότι θ’ αφήναμε εκκρεμότητες και το μαράζι ότι δεν φτάσαμε ως το τέλος.

Στη συνέχεια παίρνουμε την κατηφόρα προς το οροπέδιο κι έπειτα από τον αγροτικό δρόμο περιφερειακά, ώσπου βρίσκουμε παλιό κατηφορικό μονοπάτι. Δυστυχώς, από ένα σημείο αυτό εξαφανίζεται και ρίχνουμε μια ελεύθερη κατάβαση, ιδιαίτερα επίπονη εξαιτίας και της κούρασης, που μας βγάζει τελικά στην εθνική οδό ανατολικά του χωριού.

Λίγο πιο πέρα μας περιμένει, η κερδισμένη με τον ιδρώτα μας, ρακή, καθώς αναμένουμε να γίνουν και οι περίφημες χωριάτικες ομελέτες στο καφενείο του χωριού! Ευχαριστούμε τον αρχηγό μας, Θανάση Κολοτούρο, που μας οδήγησε σε μία πορεία 15 χλμ με υψομετρική διαφορά 875 μέτρα σε μεικτό χρόνο 6,5 ωρών. Και κάπου εδώ ευχόμαστε «Και εις ανώτερα» κυριολεκτικά! 



ΑΡΧΗΓΟΣ:  Θανάσης Κολοτούρος

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Γιάννης Πάγκαλος

ΒΙΝΤΕΟ: Γιάννης Πάγκαλος

ΧΑΡΤΗΣ: Γιάννης Πάγκαλος 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Μαρία Μετζογιαννάκη, Ελένη Λάμπρου

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΝΑΡΤΗΣΗΣ: Ελένη Λάμπρου

ΧΑΡΤΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ

 

Sunday 20 February 2022

Πεζοπορία ΖΗΡΟΣ - ΣΚΑΛΙΑ - ΖΑΚΡΟΣ

Δύο στόχους είχε θέσει ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου την Κυριακή, 20 Φεβρουαρίου 2022: να συγκαλέσει σε απαρτία την τακτική γενική συνέλευσή του για τον οικονομικό απολογισμό του 2021 και να πραγματοποιήσει μια επιθυμία του Προέδρου του, Λεωνίδα Κλώντζα, να περπατήσει τη διαδρομή Ζήρος – Σκαλιά – Ζάκρος για πρώτη φορά. Τα καταφέραμε και τα δύο τελικά!


Ξεκινήσαμε με λεωφορείο απ’ τον Άγιο Νικόλαο στις 7.30 και μαζεύοντας κόσμο στη διαδρομή, φτάσαμε τελικά στη Ζήρο στις 9.30. Μια θέση στο λεωφορείο ήταν ανάρπαστη, καθώς η διαδρομή δεν ήταν κυκλική, κι η λίστα είχε κλείσει ήδη από την Πέμπτη. Μας αρέσει να λέμε ότι μαζεύουμε κόσμο απ’ όλα τα σημεία του Νομού, αλλά αυτή τη φορά υπήρχε κι έντονο ευρωπαϊκό στοιχείο με αγγλόφωνους, γερμανόφωνους, αλλά κυρίως γαλλόφωνους περιπατητές, καθώς ενώθηκε μαζί μας και μια μικρή ομάδα Βέλγων, γνωστών του οδηγού μας, του Γιάννη. Έτσι μαζευτήκαμε συνολικά 54 άτομα!



Η Ζήρος απέχει 31χλμ από την Σητεία και είναι κτισμένη σε υψόμετρο 590μ, στους νότιους πρόποδες του υψώματος «Εγκρεμνός», στο βορειοδυτικό άκρο του οροπέδιου των Αρμενοχαντράδων ή Ζίρου. Παλαιότερα, στη θέση της σημερινής κεντρικής πλατείας υπήρχε μικρή λίμνη. Στην περιοχή γύρω από το χωριό παρατηρούνται ασβεστολιθικά πετρώματα και σπηλαιοβάραθρα. Στο εύφορο οροπέδιο καλλιεργούνται ελιές και αμπέλια. Η περιοχή διαθέτει πλούσιο αρχαιολογικό απόθεμα, αλλά δεν έχει πραγματοποιηθεί συστηματική ανασκαφή, αν και έχουν βρεθεί μινωικοί οικισμοί με κυκλώπεια τοιχοδομία, αρχαϊκά χωριά, πρωτογεωμετρικοί οικισμοί, θολωτοί τάφοι, μινωικές επαύλεις και ακρόπολη. Η παλαιότερη γραπτή μνεία του οικισμού γίνεται από τους Ενετούς, ως Siro.


Η πρώτη μας δουλειά στη Ζήρο ήταν να επισκεφτούμε τη λιμνούλα της και να εποπτεύσουμε τις αλλαγές της από την τελευταία φορά. Δυστυχώς τα νούφαρα δεν φαινόταν καθόλου, όμως ο όγκος του νερού ήταν πολύ μεγάλος. Χαιρετήσαμε τη γνωστή παρέα με τις πάπιες κι ακολουθήσαμε αντίστροφη πορεία, προκειμένου να πάρουμε την γεωδιαδρομή 9 του Γεωπάρκου της Σητείας. Ο καιρός ήταν ήπιος, ανοιξιάτικος και ξέραμε ήδη απ’ το πρωί ότι αυτή η μέρα θα εξελισσόταν τέλεια.












Ακολουθήσαμε το πολύ καλά σηματοδοτημένο μονοπάτι Ε4, που ξεκινά ανηφορικά απ’ το μέσο του χωριού. Πολύ γρήγορα περπατάμε σ’ ένα τοπίο άγριο με θαμνώδη βλάστηση, απ’ την οποία ξεπετιούνται πλήθος μικροσκοπικά άνθη romulea –μοιάζουν με κρόκους- κι ανεμώνες-μινιατούρες.  Το οροπέδιο της Ζήρου από ψηλά, τα στειακά βουνά στο βάθος κι ακόμα πιο πίσω η χιονισμένη Δίκτη εντυπωσιάζουν. Αφού φτάνουμε σε υψόμετρο περίπου 740 μέτρα, αρχίζουμε να κατηφορίζουμε σιγά-σιγά στο ίδιο ξερικό τοπίο με συντροφιά σκόρπιες παρέες κατσικιών και κάποια ίχνη παλιών μαντριών.




Κάπως έτσι  φτάνουμε στη θέση Σκαλιά. Ένα πραγματικά πολύ όμορφο μέρος, όπως το βλέπεις από ψηλά, κι ιδιαίτερα το εκκλησάκι του Άη-Γιώργη στο κέντρο. Πλησιάζοντας εντυπωσιάζεσαι από την πηγή, κλεισμένη με αυτοσχέδια ξύλινη πόρτα, για να μην πνιγεί κανένα κατσίκι και το νερό να στάζει κάτω από μεγάλο βράχο, όπως διακρίνεις στα σκοτεινά. Λίγο πιο κάτω υπάρχει κρήνη που ρίχνει τρεχούμενο νερό σε στέρνα.




Τα Σκαλιά ήταν ένα μικρό χωριό λίγων κατοίκων κτισμένο στην κορυφή μιας μικρής πλαγιάς των Σητειακών Βουνών, κατά τρόπο που οι εξωτερικοί τοίχοι των σπιτιών του αποτελούσαν το τείχος που περικύκλωνε τον οικισμό. Οι κάτοικοι του είχαν αναπτύξει πλούσια αντιστασιακή δράση κατά των Τούρκων και στα μέσα του 19ου αιώνα η Υψηλή Πύλη κατάφερε να τους εξοντώσει, μετά από προδοσία του παπά της Ζήρου. Σήμερα τα Σκαλιά είναι ερείπια (σώζεται μόνο η Εκκλησία του Αγ. Γεωργίου και ένα σπίτι) ενώ ο επισκέπτης μπορεί να διακρίνει ακόμη το τείχος του χωριού και την πηγή από όπου έπαιρναν νερό, όπου ζουν αμφίβια και καβούρια. Τα Σκαλιά βρίσκονται πάνω στο Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4 που ενώνει τη Ζίρο με τη Ζάκρο.


Πάνω στο λόφο δεσπόζει ο πετρόκτιστος ερειπωμένος οικισμός Σκαλιά, που ‘στοιχειώνει’ το χώρο, με την σκοτεινή ιστορία του. Γι’ αυτήν θα μας μιλήσει ο αρχηγός μας: «Ήτανε, λέει, άντρες δυνατοί και περήφανοι οι Σκαλιώτες, αγέρωχοι κι αδούλωτοι. Όταν έμαθαν ότι ανεβαίνει μια ομάδα Τούρκων πολεμιστών, για να τους εξολοθρεύσει, κατέβηκαν τη νύχτα στη θέση Μαύρος Κάμπος, όπου είχαν εκείνοι καταλύσει και τους εξόντωσαν στον ύπνο τους. Τότε η τουρκική διοίκηση πλησίασε τον, φιλικά προσκείμενο σε αυτήν, παπά της Ζήρου και ζήτησε τη συνεργασία του. Εκείνος μήνυσε στους 70 Σκαλιώτες αγωνιστές, ότι πρέπει να προσέλθουν στο ναό της Αγίας Παρασκευής, για να κοινωνήσουν εξαιτίας της αμαρτίας τους. Στην είσοδο τούς είπε ν’ αφήσουν τα όπλα τους έξω απ’ το ναό. Εκεί τους βρήκαν οι Τούρκοι και τους εξόντωσαν άοπλους, εκτός από έναν που ήταν μικροκαμωμένος και κατάφερε να ξεφύγει απ’ το παραθυράκι του Ιερού. Όμως κι ο παπάς τιμωρήθηκε από τους κατακτητές, που τον έχωσαν ζωντανό στο φούρνο, γιατί ….δε συμπαθούσαν τους προδότες». Στο χώρο έχει ανεγερθεί μνημείο για την θυσία των ηρωικών Σκαλιωτών.






Για την ώρα αφήνουμε πίσω το παρελθόν και συνεχίζουμε στη Γεωδιαδρομή 8, που συνδέει τα Σκαλιά με τη Ζάκρο, η οποία είναι πολύ κατηφορική και περνάει απ’ το εύφορο οροπέδιο του Μαύρου Κάμπου, ‘μουλιασμένο’ απ’ τις πρόσφατες νεροποντές. Κατηφορίζοντας προς τη Ζάκρο, η θέα είναι μαγευτική: το όμορφο χωριό στο καταπράσινο οροπέδιο,  το ‘Φαράγγι των Νεκρών’, που ελίσσεται στο βάθος, το πέλαγος πιο πίσω κι ακόμη η Κάσος και η Κάρπαθος στ’ ανατολικά.







Η Άνω Ζάκρος είναι μικρή ήσυχη κωμόπολη που βρίσκεται στο ανατολικότερο άκρο της Κρήτης και απέχει 38χλμ από την πόλη της Σητείας. Κινητήριος δύναμη για την ανάπτυξη της αποτελούν ακόμη και σήμερα οι πλούσιες πηγές νερού, που αρδεύουν εκτεταμένες καλλιέργειες ελιάς. Αρχικά το χωριό της Ζάκρου αναπτύχθηκε ως μυλονοχώρι και εξυπηρετούσε της ανάγκες ολόκληρης της επαρχίας. Δεκάδες νερόμυλοι, ρασοτριβεία και φάμπρικες λειτουργούσαν ασταμάτητα για το άλεσμα των σιτηρών, την επεξεργασία των μάλλινων υφαντών και το άλεσμα του ελαιόκαρπου. Είναι έδρα του Γεωπάρκου Σητείας και βρίσκεται πάνω στο Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4. Από τα αξιοθέατα της περιοχής ξεχωρίζουν το Φαράγγι των Νεκρών, οι παραλίες της Κάτω Ζάκρου και του Ξερόκαμπου, το Μινωικό ανάκτορο της Κάτω Ζάκρου και φυσικά τα δεκάδες σπήλαια του γεωπάρκου. Κάθε χρόνο η περιοχή προσελκύει πολλούς επισκέπτες, για να εξερευνήσουν τις φυσικές ομορφιές.   




Φτάνοντας στο χωριό η πρώτη μας στάση στις περίφημες πηγές του. Τα καταπράσινα πλατάνια, που ξέραμε, έχουν ρίξει τα φύλλα τους, όμως το νερό είναι τόσο πολύ, που μας αποζημιώνει. Κατηφορίζουμε στα στενά, περνάμε από αναστηλωμένους νερόμυλους, το ρασοτριβείο, τον φούρνο του παπά, τους σκεπασμένους με τζάμι παλιούς αγωγούς, που τους ξέρουμε πολύ καλά, εδώ μας είχε ξεναγήσει κάποτε η φίλη μας, η Στέλλα Αϊλαμάκη. Έχει γίνει πολύ καλή δουλειά από τους τοπικούς συλλόγους και το Γεωπάρκο και μπράβο τους!

Μετά από 13 χιλιόμετρα και 5,5 ώρες πορείας, ήρθε η ώρα για μια κρύα μπυρίτσα κι έναν μεζέ στα ταβερνάκια του χωριού. Ευχαριστούμε τον αρχηγό μας, Γιάννη Πετράκη, που στην πρώτη του ‘αποστολή’ με το σύλλογό μας, ήταν εξαιρετικός, καθώς και τη Στέλλα Αϊλαμάκη για τις πληροφορίες της. Επίσης τον οδηγό μας, τον Γιώργο Φιορέντζη, που τα έβγαλε πέρα με τις ανηφορικές στροφές της επιστροφής από Ξερόκαμπο-Ζήρο. Φτάσαμε όλοι κατάκοποι μετά τις 8 στα σπίτια μας, ωστόσο η μέρα ήταν γεμάτη κι ενδιαφέρουσα και θα την θυμόμαστε για καιρό.

ΑΡΧΗΓΟΣ: Γιάννης Πετράκης

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Γιάννης Πάγκαλος, Παναγιώτης Ευδαίμων 

ΒΙΝΤΕΟ: Γιάννης Πάγκαλος

ΧΑΡΤΗΣ: Παναγιώτης Ευδαίμων, Γιάννης Πάγκαλος 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Μαρία Μετζογιαννάκη, Ελένη Λάμπρου

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ελένη Λάμπρου

ΧΑΡΤΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ