Την τελευταία Κυριακή του Νοέμβρη στις 26/11/2023, ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου πραγματοποίησε μια όμορφη κι
εύκολη πεζοπορία στα κεντρικά του Νομού Ηρακλείου με αφετηρία το χωριό Χουδέτσι
και κατάληξη το οινοποιείο «Λυραράκη». Προσπάθησε, αλλά δεν τα κατάφερε, να μας
τα χαλάσει ο καιρός κι ο δυνατός άνεμος που φυσούσε: πιστοί στο ραντεβού μια ομάδα
περίπου 30 ατόμων περισυλλέχτηκε κατά τη διαδρομή μας απ’ το λεωφορείο.
Ομαδική στα ερείπια του κάστρου των Θόλων
Βίντεο της πεζοπορίας από τον Γιάννη Πάγκαλο
Λίγο πριν τις 10.00 ξεκινάμε λοιπόν
την πεζοπορία μας. Κοιτάζω το χωριό γύρω μου κι εντυπωσιάζομαι: φαίνεται πολύ μεγάλο
και γεμάτο ζωή και, σε αντίθεση με πολλά δικά μας χωριά στ’ ανατολικά, όλα τα
σπίτια μοιάζουν προσεγμένα και κατοικημένα. Όπως όλοι, έχω ακούσει το μέρος από
τη δράση του γνωστού μουσικού και μελετητή της παραδοσιακής κρητικής μουσικής, RossDaily. Έχει πάνω από 800 κατοίκους κι
ανήκει στον Δήμο Αρχανών. Απέχει μόλις 25 χιλιόμετρα απ’ το Ηράκλειο.
Προχωράμε, ώσπου βρίσκουμε την είσοδο στο φαράγγι της Σπηλιώτισσας. Αμέσως από τα πρώτα μέτρα βυθιζόμαστε σε μια καταπράσινη όαση από πλατάνια και καρυδιές, με το ρυάκι δίπλα μας να κελαρύζει –πόσο μας έχει λείψει αυτή η αίσθηση φέτος-, πατώντας τα ξερά φύλλα, που μας θυμίζουν ότι το φθινόπωρο μας αφήνει σιγά-σιγά και συναντώντας ερείπια εγκαταλελειμμένων μύλων και γραφικά γεφύρια.
Φθινοπωρινά χρώματα στο Χουδέτσι
Ακολουθώντας το μονοπάτι για το φαράγγι της Σπηλιώτισσας
Ερείπια άλλων εποχών στο φαράγγι
Γραφικά γεφυράκια πνιγμένα στο πράσινο
Στο ρυάκι κελαρύζει το νερό
Τα πεσμένα φύλλα θυμίζουν ότι είμαστε στο τέλος του φθινοπώρου
Η εργατικότητα των μυρμηγκιών, που εκχωματίζουν τις φωλιές τους, μας θυμίζουν το νερό, που δεν έρχεται τελικά. Αντ' αυτού αέρας!!!
Μετά από λίγο φτάνουμε στο ομώνυμο Μοναστήρι της Παναγίας
της Σπηλιώτισσας, μετόχι του Σινά, όπως μας ενημερώνει σχετική πινακίδα στην
είσοδο. Εκτός από το ότι είναι πνιγμένη στο πράσινο η συγκεκριμένη Μονή είναι
γενικά πολύ όμορφη κι ενδιαφέρουσα. Ο κυρίως ναός είναι χωσμένος μέσα σε
σπηλιά, όπως λέει και το όνομά του και προκαλεί δέος. Ενδιαφέρουσα είναι η
ξενάγηση της μοναδικής καλόγριας, Φιλοθέης, που διαμένει εδώ μαζί με τη
γερόντισσα Ηγουμένη κι εντυπωσιακή η πληροφορία ότι εκτός από τις ζημιές –εμφανείς
στο κτίριο- ο σεισμός του 2021 στο Αρκαλοχώρι είχε και μια παράπλευρη ωφέλεια:
αποκάλυψε παλιότερες τοιχογραφίες, που επικαλύπτουν
η μια την άλλη, κι αποδεικνύουν ότι η
Μονή είναι πολύ προγενέστερη απ’ ότι πιστευόταν ως σήμερα ως και 500 χρόνια
πριν, στην βυζαντινή εποχή. «Ήταν θέλημα Θεού, μας λέει, για να ανακαλυφθεί η
ιστορία της Μονής και να γίνει πάλι γνωστό το όνομά της», καθώς από τότε και η
επισκεψιμότητά της έχει ανέβει και αρκετές είναι οι δωρεές για την αναστήλωση της.
Ακούστε όσα είπε η μοναχή Φιλοθέη για τις πρόσφατες ανακαλύψεις για την ιστορία της Μονής από το βιντεάκι της φίλης μας της Μαρίας:
Η αδερφή Φιλοθέη, που προσέχει άγρυπνα την σχεδόν έρημη Μονή και που γνωρίζει τα πάντα για την ιστορία της
Έντονα τα σημάδια του σεισμού του 2021 στο Αρκαλοχώρι στη Μονή
Ο σπηλαιώδης ναός της Παναγίας, που σχετίζεται με τον θρύλο (συχνό σε πολλά μοναστήρια) της ανεύρεσης θαυματουργής εικόνας μετά από όνειρο
Ο σεισμός αποκάλυψε κάτω απ' το σοβά στρώματα πολύ παλιών τοιχογραφιών
Κατά την Τουρκοκρατία και μάλιστα τη χρονιά της μεγάλης κρητικής
επανάστασης, το 1866, λειτούργησε εντός της μονής το πρώτο δημοτικό σχολείο της
περιοχής
Εντυπωσιασμένοι από την ιστορία της Μονής
συνεχίζουμε την πορεία μας ως το χωριό
του Αγίου Βασιλείου, απ’ όπου θα πάρουμε ανηφορικό δρόμο. Χαιρετάμε παρέα
χωρικών, που ραβδίζουν κι ανταλλάσσουμε δυο κουβέντες για την κακοχρονιά στο
λάδι φέτος και τον μόχθο του λιομαζώματος.
Εκείνη πάντως που εντυπωσιάστηκε πολύ κι έμεινε λίγο παραπάνω ήταν η
νεαρή αμερικανίδα φίλη μας, η Ιζαμπέλ, που ήθελε πολύ να δει και να μάθει πως
μαζεύονται οι ελιές. Δεν της χαλάσαμε το χατίρι, εξάλλου μας πρόλαβε λίγο παραπάνω
στο πραγματικά πολύ όμορφο, γραφικό, μοναχικό εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων, Πέτρου και Παύλου, άσχημα
τραυματισμένο από τον πρόσφατο σεισμό, όσο κι απ’ τη χρόνια εγκατάλειψη! Ο ναός
είναι δίκλιτος και χρονολογείται τουλάχιστον στον 16ο αιώνα, όπως μαρτυρεί
επιγραφή του με το οικόσημο της ενετικής οικογένειας των Κορνάρων.
Μονοπάτι προς Άγιο Βασίλειο
Μνημείο στην άκρα του χωριού
Εκκλησάκι Αγίων Αποστόλων, Πέτρου και Παύλου
Λεπτομέρειες
..που δείχνουν την εγκατάλειψη
Πληγωμένο απ' τον σεισμό και την εγκατάλειψη το όμορφο εκκλησάκι, πρώην μετόχι του Σινά επίσης
Συνεχίζουμε έπειτα την πορεία μας προς
το φρούριο των Θόλων, που μας περιμένει
μυστηριώδες πάνω στην κορφή του λόφου.
Αφήνοντας τους Άγιους Αποστόλους
Και παίρνοντας τον δρόμο για το κάστρο των Θόλων
..το οποίο φαίνεται από όλη την περιοχή
Χρονολογείται
στην ύστερη εποχή της Ενετοκρατίας, αν και εικάζεται να έχει χτιστεί στη θέση
παλιότερου βυζαντινού οχυρού, ενώ το χρησιμοποίησαν στη συνέχεια κι οι Τούρκοι
σαν Κουλέ για την επίβλεψη της περιοχής εξαιτίας της θέσης του. Μεγάλο δεν
είναι, μερικοί λένε ότι πρόκειται απλά για μια οχυρωμένη εξοχική βίλα τύπου
Εθιάς κοντά στη Σητεία. Ό,τι κι αν ήταν, η περιέργεια μας να το δούμε είναι
μεγάλη. Δυστυχώς απογοητευόμαστε κι εδώ τόσο για την εγκατάλειψη του αξιόλογου
αυτού μνημείου όσο και για τη χρήση του ως βοσκοτόπι. Ανατριχιαστική επίσης η ‘παλούκωση’
των αποκομμένων κεφαλιών αιγοπροβάτων, δίπλα στο αίμα της σφαγής! Μεσαίωνας! Το
ίδιο το κάστρο είναι μικρό, κτυπημένο κι αυτό απ’ το σεισμό, διατηρεί όμως ακόμα
στοιχεία της αρχοντιάς του και την καταπληκτική θέα γύρω στα χωριά και την
κοιλάδα.
Παίρνοντας την ανηφόρα για το κάστρο
Φρούριο Θόλων, ίσως και 'βίλλα' λόγω μεγέθους. Μικρό αλλά όμορφο. Τραυματισμένο απ' το σεισμό, απ' τους ανθρώπους
Το περιτείχισμα ή ότι σώζεται απ' αυτό
Καλλιτεχνική φωτογραφία της Εύας, που φυλάκισε τη στιγμή μέσα από την οπή στο τείχος!
Πρόβατα παντού, ειδυλλιακή εικόνα, αλλά και μεγάλη καταστροφή τελικά! Όπως το δει κανείς!
Κατηφορίζουμε προς το χωριό Αλάγνι συζητώντας για το τι
πρέπει να γίνει με τα απομεινάρια του παρελθόντος μας, για το οποίο όλοι
καμαρώνουμε, αλλά ποτέ δεν δείχνουμε κάποια ευαισθησία για την προστασία τους. Το
πολύ-πολύ να γκρινιάξουμε για την Πολιτεία, αποδιώχνοντας την ατομική μας ευθύνη.
Όμορφες γωνιές στο Αλάγνι
Ωραία κι η πλατεία με τον πλάτανο, δυστυχώς όμως κανένα καφενείο ανοικτό
Από το όμορφα αναπαλαιωμένο Αλάγνι
καλύπτουμε το τελευταίο κομμάτι της διαδρομής ως το ‘Κτήμα Λυραράκη’. Μετά από μια σύντομη ξενάγηση στο κτήμα,
που είναι οικογενειακή επιχείρηση από το 1966, απ’ την οποία μου έκανε
εντύπωση ο βιολογικός προσδιορισμός της, η προσπάθεια κυκλικής οικονομίας και
συνεργασίας με τους ντόπιους, όσο και η καλλιέργεια παλιών ντόπιων ποικιλιών,
που τείνουν να εξαφανιστούν. Ήρθε η στιγμή, που ο κουρασμένος πεζοπόρος
περιμένει. Καθόμαστε με τα σκονισμένα ρούχα και τις αρβύλες γύρω από τα επίσημα
τραπέζια με τα κολονάτα ποτήρια κι αφηνόμαστε να σερβιριστούμε και να
δοκιμάσουμε τα παραγόμενα κρασιά με ύφος ειδημόνων και σύντομα, αφού ως γνωστόν
«οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου», γινόμαστε όλοι ….βασιλιάδες. Και σαν
επιβράβευση ένα λαμπερό ουράνιο τόξο εμφανίζεται στον ορίζοντα και μας ακολουθεί
σε όλη τη διαδρομή ώσπου να πέσει το βράδυ και να βγει κι η Πανσέληνος.
Οι ωραίοι οργανωμένοι αμπελώνες είναι σήμα κατατεθέν της περιοχής
Οινοποιείο Λυραράκη
Σερβίρισμα σε κολονάτο!!! Ποιος τη χάρη μας!
Και μεζεδάκι ότι πρέπει!
Κτήμα Λυραράκη με ουράνιο τόξο. Εδώ καλλιεργούνται ποικιλίες παραδοσιακές που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν και γίνεται προσπάθεια να γίνει λίπανση με φυσικό τρόπο
Αφού τα ήπιαμε, δεν μπορούσαμε να αντισταθούμε στον πειρασμό άλλης μιας ομαδικής με ουράνιο τόξο και πιο ..πλατιά χαμόγελα!
Ήταν μια πολύ όμορφη και παρεΐστικη
μέρα. Ευχαριστούμε τους δύο αρχηγούς μας: τον Γιάννη Ψαλλιδάκη για την πεζοπορία και τον Παναγιώτη Ευδαίμων για την οργάνωση. Συνολικά περπατήσαμε 12 χιλιόμετρα σε περίπου 4 ώρες με τις στάσεις,
όπου κάψαμε αρκετές θερμίδες, αλλά πήραμε διπλάσιες σε κρασί, τυριά κι αλλαντικά.
Αλλά
δεν μας πειράζει, γιατί εκείνο που μένει στο τέλος είναι η καλή παρέα!
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥ την φίλη μας, Ελένη Βασιλάκη, πεζοπόρο και κάτοικο της περιοχής, που μας έστειλε ενδιαφέροντα άρθρα από το blog της: www.e-storieskritis.gr
Αρχηγός Γιάννης Ψαλλιδάκης χριστουγεννιάτικος, για να μην ξεχνάμε το πνεύμα των ημερών. Ευχαριστούμε πολύ!!!
Μια ακόμα ενδιαφέρουσα εκδρομή
στην περιοχή του Αποσελέμη, Δήμου Χερσονήσου, πραγματοποίησε ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου την
Κυριακή 19 Νοεμβρίου, ημέρα δύσκολη,
αλλά κι ευλογημένη, καθώς έβρεξε στον τόπο μας μετά από πολύ καιρό. Η μέρα είχε
λοιπόν δυσκολίες απ’ την αρχή κι αρκετοί ακύρωσαν, αλλά ευτυχώς υπάρχουν πάντα
εκείνοι οι ‘ταγμένοι’, που αγαπούν την πεζοπορία και τη φύση και με τις
δυσκολίες της κι ως συνήθως εκείνη τους επιβραβεύει!
Ξεκινάμε λοιπόν με το λεωφορείο
του κυρ Γιώργη 8 η ώρα από τον Άγιο Νικόλαο μαζεύοντας καθ’ οδόν τους εκτός, με
τελευταίο τον οδηγό κι αγαπημένο φίλο, τον Μαρίνο. Κοντά
στη θέση Ξεροκαμάρα, στη νότια
είσοδο του φαραγγιού του Αποσελέμη, ξεκινά η πεζοπορία μας με πολύ
καλό καιρό. Θα περάσουμε αρχικά από τις
δύο γέφυρες, την παλιά πετρόκτιστη, που την σκεπάζει χιαστί η σύγχρονη.
Κουνάμε το κεφάλι, γιατί η σύγκριση είναι απογοητευτική: η αισθητική της παλιάς
γεφυρούλας είναι καθηλωτική, όμως οι ανάγκες έχουν αλλάξει, δυστυχώς!
Τα δύο γεφύρια: κάτω το παλιό πέτρινο, πανέμορφο, πάνω η γέφυρα του σύγχρονου αυτοκινητόδρομου!
Έχει βέβαια κι ο σύγχρονος πολιτισμός την artistic πλευρά του
Διπλός νερόμυλος λίγο πριν την έναρξη του φαραγγιού
Αφού περιπλανόμαστε λίγο σε χωματόδρομους και κήπους με εσπεριδοειδή,
θα εισχωρήσουμε τελικά στο φαράγγι, το οποίο αρχικά είναι καταπράσινο με
πικροδάφνες, χαρουπιές, πρίνα, βελανιδιές, σκινόδεντρα, πλατάνια, αστύρακες (Styrax officinalis, συναντάται σε όλη την
Κρήτη εκτός απ’ το νομό μας). Η πεζοπορία μας γίνεται από όμορφο μονοπάτι κάτω από τα δέντρα,
νοτισμένο από την βραδινή βροχή, που αναδύει τα αρώματα των θάμνων. Τα πεσμένα
φύλλα, καθώς και τα πρασινισμένα βρύα στις πέτρες και στους κορμούς των δέντρων,
μας θυμίζουν ότι είμαστε σχεδόν στο τέλος του φθινόπωρου. Λίγο πιο μετά
αφήνουμε το μονοπάτι και ακολουθούμε την κοίτη του χειμάρρου θαυμάζοντας τα εντυπωσιακά κάθετα τοιχώματα,
σκαρφαλώνοντας τους μεγάλους γλιστερούς βράχους με τις λακκούβες τους σε
διάφορα σχήματα, ξέχειλες με το νερό της βροχής.
Ενημερωτική πινακίδα του Δήμου Χερσονήσου
Κιόσκια και παγκάκια στην έναρξη της διαδρομής τοποθετήθηκαν για την τουριστική αξιοποίηση του χώρου, αλλά φαίνονται παρατημένα.
Μονοπάτι μέσα σε δάσος από ποικίλα δέντρα στην νότια αρχή του φαραγγιού
Τα ξερά φύλλα δίνουν έναν φθινοπωρινό τόνο στην πεζοπορία
Στην κοίτη του χειμάρρου πια Αποσελέμη
Τα κάθετα βράχια ύψους ως και 200 μέτρα και οι σμιλεμένες λακκούβες γεμάτες νερό από τη νυχτερινή βροχή, χαρακτηριστικά του φαραγγιού
Μικρά παραφάραγγα κατά την πορεία
Πολλές οι διαμπερείς σπηλαιώσεις, που έγιναν αιτία για φωτογραφικά παιχνίδια
Το κιόσκι αναψυχής στη βόρεια πλευρά του φαραγγιού, στην έξοδό μας
Ο Μαρίνος ξέρει κάθε σπιθαμή
της περιοχής κι αυτό φαίνεται: μας οδηγεί σε κάθε τρύπα στους βράχους με ιδιόμορφο
κόψιμο, σε κάθε σπηλαίωση. Στο κεντρικό και πιο βαθύ σημείο του φαραγγιού
φωνάζει δυνατά χτυπώντας παλαμάκια: καλεί τους φίλους του, τα όρνια (gyps fulvus), τα οποία μετά από
λίγο ζυγιάζονται πάνω μας με απλωμένα τα μεγάλα φτερά τους. Ο Μαρίνος ξέρει να
μεταφράζει κάθε κίνησή τους, ποια είναι ζευγάρια και που έχουν τη φωλιά τους.
Δε μιλάνε, λέει, είναι σιωπηλά πουλιά. «Κι αυτά τα κρά κρα που ακούμε δυνατά;»!
«Κοράκια είναι, που πετούν πιο χαμηλά», λέει! Χμ! Άλλα έχουν το μπόι κι άλλα τη
φωνή, πάντα έτσι γίνεται. Τα πάντα εν σοφία εποίησεν!
Ο αρχηγός, Μαρίνος, στα μέρη που ξέρει πολύ καλά!
Κι ένας από τους πολλούς που πετούσαν από πάνω μας
Ζουμ σε γύπα που έχει τη φωλιά του στα πρανή του φαραγγιού
ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΟ ΡΕΜΑ ΩΣ Τις ΕΚΒΟΛΕΣ
ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ
Λίγο πιο κάτω θα βγούμε απ’ το
φαράγγι και θα περπατήσουμε μέσω χωματόδρομων παράλληλα με το ρέμα του Αποσελέμη, όπου όλα τα τετράποδα της
περιοχής, γάτες και σκύλοι, θα σπεύσουν να καλωσορίσουν τον φιλόζωο οδηγό μας.
Το ίδιο θα κάνουν και στις δύο λιμνούλες,
που σχηματίζονται στις όχθες, οι πάπιες
κι οι χελώνες, καθώς τους κουβαλά καλούδια. Γιατί ο φίλος μας είναι ο
γητευτής των άγριων και των ήμερων ζωντανών, όπως έχουμε πει πολλές φορές. Αλλά
και μεγάλος γνώστης χλωρίδας και πανίδας κι αφού σήμερα στη διαδρομή δεν είδαμε
αγριολούλουδα μας έκανε μια επίδειξη εκτόξευσης του υγρού με τα σπόρια της πικραγγουριάς (Ecballium elaterium: πώς εντυπωσιάζομαι απ’
τους λατινικούς όρους, όνομα και πράγμα!). Δείτε το βιντεάκι στο fb:
Στις λιμνούλες των εκβολών του Αποσελέμη ζουν διάφορα ζωντανά, πάπιες και χελώνες, που εμφανίζονται να τσιμπήσουν το ψωμάκι, αν μείνεις λίγη ώρα ήσυχος
,
Όπως αυτές οι χελωνίτσες.
Φυτείες με γαρίφαλα κοντά στις εκβολές
Ίχνη της χθεσινής μπόρας
Κάπως έτσι φτάσαμε στις εκβολές του ρέματος στη θάλασσα,
γεγονός που μας θύμισαν, πριν να δούμε ακόμα την αφρισμένη παραλία, οι ριπές
του κρύου βόρειου άνεμου! Κάπου εδώ η πεζοπορία μας τελειώνει, καθώς μας
περιμένει το λεωφορείο, για να μας επιστρέψει στη βάση μας. Συνολικά περπατήσαμε 12 χιλιόμετρα σε 4
ώρες με τις στάσεις και βέβαια χρωστούμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στο φίλο μας κι αρχηγό, Μαρίνο Γκόγκολο, χάρη
στις φωτογραφίες του οποίου όλοι εμείς οι περιπατητές και φυσιολάτρες
μαθαίνουμε καθημερινά την κρητική χλωρίδα και πανίδα!
Ο αρχηγός μας σήμερα, Μαρίνος Γκόγκολος, ο άνθρωπος που μας έμαθε την χλωρίδα και την πανίδα της Κρήτης, Ευχαριστούμε!
