ΝΟΤΙΑ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΑ: 

ΑΠΟ τους ΠΑΡΑΝΥΜΦΟΥΣ ΩΣ τις ΤΡΕΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ

Μία απόδραση στα μαγευτικά Αστερούσια, τη νοτιότερη οροσειρά της Ελλάδας, που χωρίζει την εύφορη πεδιάδα της Μεσαράς από τις ακτές του Νότιου Κρητικού Πελάγους είναι πάντα ξεχωριστή. Έτσι τη βιώσαμε κι εμείς οι είκοσι περίπου περιπατητές του Ορειβατικού Συλλόγου Αγίου Νικολάου την Κυριακή 8 του Δεκέμβρη.

Στο σημείο θέασης δίπλα στον καταρράκτη του Αμπά με θέα τις "Τρεις Εκκλησιές"

Γύρω απ’ το χωριό Παράνυμφοι

Μέρα κι αυτή καιρικά αμφιλεγόμενη, με το φόβο της βροχής, να μας ακολουθεί τις δύο περίπου ώρες, ώσπου να φτάσουμε στην περιοχή κοντά στο χωριό Παράνυμφοι, του Δήμου Αρχανών –Αστερουσίων στα ΝΑ του νομού Ηρακλείου, σημείο εκκίνησης της πεζοπορίας. Όμως η καλή μας τύχη ήταν εδώ κι όσο κι αν φάγαμε στην αρχή κάποιες ψιχάλες, γρήγορα με τις δυνατές ριπές του νοτιά, στεγνώσαμε και συνεχίσαμε.

Εκκίνηση κοντά στο χωριό Παράνυμφοι 

Πρώτα-πρώτα επισκεπτόμαστε το σημείο θέασης στον –ξερό αυτή την εποχή- καταρράκτη του Αμπά (ύψους 140 μέτρων), σφηνωμένο στον κάθετο γκρεμό. Ένα άνοιγμα ανάμεσα στα βουνά μας επιτρέπει να δούμε στο βάθος τις στέγες του παραλιακού οικισμού  «Τρεις Εκκλησιές», τέρμα της σημερινής μας διαδρομής,  να γυαλίζουν στον πρωινό ήλιο.  

Από τον κάθετο βράχο δεξιά αναβλύζει ο καταρράκτης του Αμπά  των 140 μέτρων

Έπειτα γυρνάμε πάλι κοντά στο χωριό, του οποίου οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία, όπως δείχνουν τα καλλιεργημένα χωράφια και τα πλήθος μικρά τρακτέρ, που βλέπουμε αφημένα εδώ κι εκεί.  Εξάλλου ένα μικρό οροπέδιο κάτω απ’ τα Αστερούσια σχηματίζεται εδώ και πηγές αρκετές φαίνεται ότι υπάρχουν.

Το ορεινό χωριό Παράνυμφοι του Δήμου Αρχανών - Αστερουσιων με το εύφορο οροπεδιάκι του

Εμείς παίρνουμε χωματόδρομο με κατεύθυνση ΝΔ στα ριζά των ορεινών όγκων, που σκεπασμένοι στην ομίχλη, δείχνουν μυστηριώδεις. Φτάνουμε κάποτε στο περιφραγμένο μικρό δασάκι, που ανήκει στη Μονή του Άγιου Παύλου (460 μ.). Μια στεγασμένη πηγή δίπλα με καθαρό τρεχούμενο νερό δικαιολογεί την πράσινη αυτή όαση στην κατά τ’ άλλα άνυδρη γη της περιοχής. Το μέρος άκμασε την εποχή της Ενετοκρατίας (συνδέεται με τη δράση του λόγιου αριστοτελιστή, Ιωσήφ Φιλάγρη), καθώς βρίσκεται σε μονοπάτια σύνδεσης με τη Μονή Κουδουμά και με τα νότια παράλια. Παράκμασε ωστόσο την Τουρκοκρατία και  ως τα μέσα του 20^ου αι. λειτουργούσε ως ερημητήριο για κάποιους μοναχούς {πληροφορίες από Cretan beaches).

Η Μονή Αγίου Παύλου και το περιφραγμένο δασάκι της, μια όαση μέσα στην άνυδρη γη των Αστερουσίων

Μονή που χρονολογείται από την Ενετοκρατία συνδεδεμένη με τη δράση του Ιωσήφ Φιλάγρη

Πίσω οι κορφές των Αστερουσίων χωμένες στην ομίχλη

Το εσωτερικό του ναού

Η παραπλήσια πηγή δικαιολογεί την επιλογή του χώρου για τη Μονή.

Το μονοπάτι για τις Τρεις Εκκλησιές

Ακριβώς κάτω από την εκκλησία ξεκινάει το απότομο καλντερίμι, που ελίσσεται στην κόψη του γκρεμού και προσφέρει φανταστική θέα τόσο στο ανεμοδαρμένο πέλαγος, όσο και στα νεφοσκεπή όρη. Απότομα κοφτά βράχια, χαώδεις σπηλιές, όρνια και γυπαετοί, που σε γυροφέρνουν, δεν σε αφήνουν καθόλου να βαρεθείς.

Απερίγραπτη θέα στα μαγευτικά νότια παράλια κατά καιρούς

Το μονοπάτι ελίσσεται ανάμεσα από κάθετα γυμνά βράχια

Λίγο πριν φτάσουμε στην παράκτια ζώνη πλήθος χαρουπιές μας καλωσορίζουν. Είναι η μόνη βλάστηση μετά από ώρα. Είναι το γνωστό χαρουπόδασος των Τριών Εκκλησιών. Για αιώνες η Κρήτη έκανε εξαγωγή του πολύτιμου αυτού καρπού, γνωστού και ως ξυλοκέρατου, που αποτελούσε βάση για πολλά προϊόντα. Αρκετά «άτακτα» κατσίκια, συλλαμβάνονται απ’ τον φακό να έχουν σκαρφαλώσει στα δέντρα και να γεύονται καρπούς και φύλλα!

Κατηφορίζοντας στο χαρουπόδασος

Κατσίκια σκαρφαλώνουν παντού

Ώσπου φτάνουμε στα παράλια. Λιμπιζόμαστε τις έρημες παραλίες  της Ψιλής Άμμου και του Όρνιου. Έπειτα προχωράμε στον παραλιακό χωματόδρομο, ώσπου φτάνουμε στον οικισμό. Η άναρχη δόμηση, χωρίς αισθητική, που επικρατεί γενικά στη νότια Κρήτη, υπάρχει κι εδώ. Όμως το μέρος μια γοητεία την έχει, έτσι στην ερημιά, ανάμεσα στα κατακόρυφα γκρεμνά και την άγρια απέραντη θάλασσα, που βρίσκεται. Μια μικρή περιπλάνηση στα στενά και στην αμμουδιά κι έπειτα χωνόμαστε στο πρώτο καφενεδάκι, για να τσιμπήσουμε τα «βρισκούμενα, καθώς δεν περίμενα τόσο κόσμο», που όμως πολλές φορές είναι και τα καλύτερα! Εκεί εν μέσω προπόσεων και φιλικής διάθεσης θα ξεσπάσει και η δυνατή μπόρα, που περιμέναμε απ’ το πρωί, για να δώσει τον καλύτερο δυνατό επίλογο σε μια έντονη μέρα!

Παραλίες κοντά στον οικισμό

Τρεις εκκλησιές

Χειμώνας στον έρημο νότο

Στο κάστρο του Χάρακα

Αν και κουρασμένοι μια στάση στον Χάρακα, για να δούμε το ενετικό κάστρο και την εκκλησία του Αφέντη Χριστού στην κορυφή του «χαρακιού» (μεγάλου μονολιθικού υψώματος), την κάναμε κι άξιζε τον κόπο τελικά.  Ευχαριστούμε για όλες αυτές τις εμπειρίες, τον αρχηγό μας, Γιάννη Ψαλλιδάκη! 10 χλμ που κάναμε μάνι –μάνι υπό τον φόβο της βροχής σε 4 ώρες δεν είναι αξιοκαταφρόνητη επίδοση! Αναμένουμε πως και πως την επόμενη με το καλό!

Ο Χάρακας απ' το κάστρο

Το εκκλησάκι

Η στέγη του χώρου έχει κλίση για να μαζεύεται το νερό.

Το χαράκι του Χαρακα! Διακρίνεται η εκκλησία του Αφέντη Χριστού!

Χάρακας απ' το κάστρο. 

Ευχαριστούμε πολύ τον αρχηγό μας, Γιάννη Ψαλλιδάκη

Και το παπί μας στα Αστερούσια!!!

ΑΡΧΗΓΟΣ: Γιάννης Ψαλλιδάκης, 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Γιάννης Πάγκαλος, Παναγιώτης Ευδαίμων, Γιάννης Ψαλλιδάκης, Μαρία Μετζογιαννάκη

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Μ. Μετζογιαννάκη

ΒΙΝΤΕΟ: Γιάννης Πάγκαλος

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΖΟΠΟΡΙΑΣ: Γ. Πάγκαλος- Π. Ευδαίμων

Με την υποστήριξη του Wikiloc

 ΚΑΠΕΤΑΝΙΑΝΑ – ΚΟΡΥΦΗ ΚΟΦΙΝΑΣ (ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΑ)

Την Κυριακή 23 Απριλίου 2023 ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου διοργάνωσε μια από τις διαδρομές, που στ’ αυτιά του κάθε ορειβάτη, περνάει στη σφαίρα του θρύλου: ανάβαση στην ψηλότερη κορυφή των Αστερουσίων, τον περίφημο Κόφινα στα 1231 μέτρα. Δεν είναι το υψόμετρο, είναι τα μυθικά κι εξωτικά Αστερούσια, η νοτιότερη οροσειρά της Ελλάδας, που διασχίζει παράλληλα το Νομό Ηρακλείου και στην ουσία διαχωρίζει την πεδιάδα της Μεσαράς από το Νότιο Κρητικό πέλαγος. Είναι κι ο ίδιος ο Κόφινας, ένα βραχώδες όρος με απότομη ανεβασιά, που όλοι σου λένε: «αν έχεις υψοφοβία, μην ανέβεις!». Ίσως αυτό το γεγονός ή το ότι ήταν η Κυριακή του Θωμά, εποχή διακοπών γι’ αρκετούς, να απέτρεψε πολλούς. Έτσι στις 7 η ώρα το πρωί, που η ομάδα ξεκίνησε απ’ Άγιο Νικόλαο, μόλις 8 ήταν οι τολμηροί.

Ομαδική μπροστά στο εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού στην κορυφή του Κοφινα

ΣΤΑ ΚΑΠΕΤΑΝΙΑΝΑ

Δύο ώρες οδήγηση από τη βόρεια εθνική οδό ως τα Καπετανιανά, όπου παρκάρουμε τα ΙΧ μας και ξεκινάμε την πεζοπορία λίγο μετά τις 9. Γι’ άλλη μια φορά ο καιρός μας κάνει το χατίρι. Ηλιοφάνεια και άπνοια. Ο όμορφα αναπαλαιωμένος οικισμός των Κάτω Καπετανιανών κι ο παραδοσιακός ξενώνας Θαλόρη, που αποτελεί μεγάλο τμήμα του, κλέβουν τις εντυπώσεις. Σκαρφαλωμένος αμφιθεατρικά στα 750 μ. ο οικισμός, που πήρε τ’ όνομά του από τους ‘καπετάνιους’, που μετοίκησαν εδώ απ’ το Ασφένδου Σφακίων μετά την επανάσταση του Δασκαλογιάννη, δίκαια ονομάζεται ‘μπαλκόνι’ στο Λιβυκό πέλαγος. Εντύπωση μας κάνει ο ναός της Παναγίας, που σχηματίζει στην κάτοψη ένα Τ. Στη γνωστή ιστοσελίδα Cretan beaches  διαβάζουμε ότι απόμεινε από τη Μονή του ‘Κυρ Ελέησον’, ένα από τα σημαντικότερα κέντρα μοναχισμού στην Κρήτη, με μεγάλη επίδραση στην αγιογραφία του νησιού. Πίσω του η μυτερή κορυφή του Κόφινα μας προκαλεί δέος. Είναι σκεπασμένη με σύννεφα. Άραγε θα μας κάνει τη χάρη να ξεφέξει λίγο, ν’ απολαύσουμε τη θέα;

Κάτω Καπετανιανά

Αναπαλαιωμένος και πολύ όμορφος οικισμός

Παναγία των Καπετανιανών

Μπαλκόνι στο Λιβυκό

Πίσω ο Κόφινας με σύννεφα στην κορφή

Ο Κόφινας από το καμπαναριό της εκκλησίας

Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ

Παίρνουμε πορεία ανατολική από χωματόδρομο και στη συνέχεια από σηματοδοτημένο μονοπάτι. Το τοπίο είναι άγριο και πετρώδες. Παντού γύρω μας ακούμε τα κουδούνια των αιγοπροβάτων. Στο δρόμο συναντάμε κι ένα λαγό, που γλύτωσε απ’ τους κυνηγούς. Εκείνα που μας λείπουν είναι τα σπάνια είδη αρπακτικών πουλιών, που έχουμε ακούσει ότι ενδημούν στην περιοχή. Χλωρίδα ελάχιστη -όλα τα τρώνε τα κατσίκια- μόνο πληθώρα πανέμορφων ενδημικών κίτρινων κρίνων (arum creticum), που σαν δηλητηριώδες είδος, δεν είναι βρώσιμο.

Σε κάποια σημεία ανοίγονται παράθυρα στο πέλαγος, όπου κρυφοκοιτάζουμε την όμορφη παραλία του Άγιου Ιωάννη στη μικρή χερσόνησο. Συχνά σηκώνουμε το κεφάλι: πλησιάζουμε! Τέλος φτάνουμε στο όμορφο εκκλησάκι της Παναγίας Κεράς. Περιφραγμένο, καθώς είναι, αφήνει την άνοιξη να διεισδύσει, και μας δίνει την ευκαιρία να ξαποστάσουμε για λίγο.

Η χερσόνησος κι η παραλία του Αγίου Ιωάννη

Πλησιάζοντας τον Κόφινα

ένα τρομαγμένο λαγουδάκι λουφάζει στο πέρασμα μας

Άγριο βραχώδες μονοπάτι

Πλαγιές αποψιλωμένες από τα αιγοπρόβατα

Περιφραγμένο εκκλησάκι Παναγίας Κεράς

Περίβολος Παναγίας Κεράς

Καθώς η περίφραξη το προστατεύει εδώ υπάρχουν χορτάρια και λουλούδια που μας θυμίζουν ότι είναι άνοιξη

Θέα της κοιλάδας από εδώ

οι πρόποδες του Κόφινα τυλιγμένοι στην ομίχλη

Το ίδιο και η Παναγία η Κερά, καθώς την εγκαταλείπουμε

ΣΤΟΝ ΚΟΦΙΝΑ

Έπειτα αρχίζει η κάθετη ανάβαση στον Κόφινα από τους βόρειους πρόποδες του όρους. Ανεβαίνουμε προσεκτικά στηριζόμενοι στον ξύλινο φράχτη, που συνοδεύει το πέρασμα γι’ ασφάλεια. Η θέα κάτω στο εκκλησάκι, που μισοκρύβεται στην ομίχλη κι όλο ξεμακραίνει, κάνει την καρδιά σου να χτυπάει όλο και πιο δυνατά. Παρηγοριά η σκέψη ότι αυτό το σκληροτράχηλο μονοπάτι το ανεβάζουν εδώ και χρόνια πλήθος πιστοί την ημέρα της εορτής του Τιμίου Σταυρού στις 14 Σεπτέμβρη κι ακόμα παλιότερα οι Μινωίτες για το δικό τους ιερό κορυφής, που προϋπήρχε του χριστιανικού ναού. Η ανάβαση αγριεύει στα τελευταία εκτεθειμένα στον απότομο γκρεμό βράχια.

Τέλος με μεγάλη ανακούφιση φτάνουμε στο πλάτωμα, της κορυφής, που μοιάζει με μεγάλη εξέδρα. Εδώ αριστερά φαίνεται το μικρό εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού με την ελληνική σημαία μπροστά του, να ανεμίζει. Ξεχυνόμαστε όλοι προς εξερεύνηση με τα πόδια τρεμάμενα ακόμη. Προσπαθώ να εντοπίσω τα τρία δέντρα, που έχω ακούσει ότι καρποφορούν τα ιερά μηλαράκια, που έχουν το μέγεθος ρεβιθιού κι ανήκουν στο είδος Sorbus umbellata (σορβιά ή αγριοκυδωνιά) και μοιράζονται στους πιστούς τη μέρα της γιορτής, αλλά μάταια. Αντ’ αυτού βλέπω παντού σκαρφαλωμένα κρητικά κυπαρίσσια, που με επιμονή ξεπετάγονται στο αφιλόξενο πετρώδες τοπίο και μερικά κρέμονται στους κάθετους γκρεμούς. Ο καιρός μας κάνει το χατίρι και μας προσφέρει ανοίγματα, όπου μπορούμε να θαυμάσουμε τη θέα στις ακτές της νότιας Κρήτης. Κάτω από μας στους νότιους πρόποδες του βουνού διεξάγεται σήμερα ο 26^ος αγώνας ανωμάλου δρόμου του Κουδουμά. Οι φωνές από τα μεγάφωνα των διοργανωτών ακούγονται ως εδώ επάνω. Μπροστά στο εκκλησάκι καθόμαστε και μοιραζόμαστε κολατσιό και μια ρακή για τόνωση. Τη χρειαζόμαστε γιατί η κάθοδος με το κενό να χάσκει μπροστά μας μάς τρομάζει.  

Κακώς, όπως αποδεικνύεται, γιατί η ομάδα δείχνει χαρακτήρα. Προσωπικά συγκεντρώθηκα στο να κοιτάω μόνο στα πατήματά μου και μια χαρά πήγε. Εκεί στην πίσω μεριά της παρέας ακούω μάλιστα συνεχόμενα χάχανα. «Τι γίνεται;» ρωτώ, όταν πια πατάμε στην ισιάδα. «Φτιάχναμε μαντινιάδες!»,  η απάντηση. Καλός τρόπος για να ξορκίσεις το φόβο σου!

Εκκίνηση της ανάβασης

Κάτω μας φαίνεται το εκκλησάκι της Κεράς

Ομίχλη μισοσκεπάζει τη διαδρομή

Το εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού στην κορυφή χτισμένο πάνω στα ερείπια μινωικού ιερού κορυφής, χώρος ιερός ανέκαθεν

Κρητικά κυπαρίσσια και κρίνα στο πλάτωμα της κορυφής 

Η ομάδα στο εκκλησάκι

Γράψαμε στο βιβλίο επισκεπτών μέσα στον μικρό ναό

Θέα προς τα ΝΑ

Θέα προς τα ΝΔ

Κατεβαίνουμε

Σε μερικά σημεία μοιάζεις να κρέμεσαι στον γκρεμό

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Ικανοποιημένοι παίρνουμε τον μακρύ χωματόδρομο της επιστροφής ανάμεσα στο αποψιλωμένο από ατίθασα κατσίκια, που μας κοιτάνε αυθάδικα, κοκκινόχωμα. Σημείο ενδιαφέροντος η Μονή των Τριών Ιεραρχών στη θέση Λουσούδι, ένα γραφικό εκκλησάκι στη μέση του πουθενά. Υπάρχει λόγος σοβαρός γι’ αυτό, μαθαίνουμε: το ίδρυσε ο μοναχός Ιωσήφ Φιλάγρης, μελετητής κι αντιγραφέας έργων του Αριστοτέλη σε μια εποχή που η διδασκαλία αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων απαγορευόταν από την επίσημη Εκκλησία!

Arum creticum, ενδημικό φυτό της ΝΑ Ελλάδας

Μακρύς ο χωματόδρομος της επιστροφής

Κατσικάκια μας κοιτούν περίεργα

Μονή των Τριών Ιεραρχών στη θέση Λουσούδι, εδώ ο μοναχός Ιωσήφ Φιλάγρης, μετάφραζε κι αντέγραφε έργα του Αριστοτέλη

Ο Κόφινας προβάλει αγέρωχος καθώς απομακρυνόμαστε από το εκκλησάκι

Επιστρέφοντας στα Καπετανιανά

Κτίσματα παλιά με θέα το πέλαγος

centaurea raphanina

Μετά από 4 περίπου ώρες έχοντας διανύσει 12, 5 χιλιόμετρα γυρίσαμε πίσω στα Καπετανιανά. Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον αρχηγό μας Παναγιώτη Ευδαίμων, που σχεδίασε αυτήν την ιδιαίτερη εξόρμηση. Σίγουρα, αν δεν ερχόμασταν, θα είχαμε χάσει μια μοναδική εμπειρία. Για το τέλος η μαντινάδα-χαπάκι κατά της υψοφοβίας:

«Στου Κόφινα την κορυφή στ’ ανέφαλα γεμάτη,

εκεί πεζοπορήσαμε οκτώ καλοί νομάτοι»

ΔΕΙΤΕ ΑΛΛΟ ΕΝΑ ΒΙΝΤΕΟ ΣΤΟ FB:   https://www.facebook.com/panos.evdemon/videos/5904402692990950

ΑΡΧΗΓΟΣ: Παναγιώτης Ευδαίμων

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Παναγιώτης Ευδαίμων, Γιάννης Πάγκαλος,  Μαρία Μετζογιαννάκη, 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Μ. Μετζογιαννάκη

ΒΙΝΤΕΟ: Γιάννης Πάγκαλος

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΖΟΠΟΡΙΑΣ:

Powered by Wikiloc