ΝΟΤΙΑ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΑ: 

ΑΠΟ τους ΠΑΡΑΝΥΜΦΟΥΣ ΩΣ τις ΤΡΕΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ

Μία απόδραση στα μαγευτικά Αστερούσια, τη νοτιότερη οροσειρά της Ελλάδας, που χωρίζει την εύφορη πεδιάδα της Μεσαράς από τις ακτές του Νότιου Κρητικού Πελάγους είναι πάντα ξεχωριστή. Έτσι τη βιώσαμε κι εμείς οι είκοσι περίπου περιπατητές του Ορειβατικού Συλλόγου Αγίου Νικολάου την Κυριακή 8 του Δεκέμβρη.

Στο σημείο θέασης δίπλα στον καταρράκτη του Αμπά με θέα τις "Τρεις Εκκλησιές"

Γύρω απ’ το χωριό Παράνυμφοι

Μέρα κι αυτή καιρικά αμφιλεγόμενη, με το φόβο της βροχής, να μας ακολουθεί τις δύο περίπου ώρες, ώσπου να φτάσουμε στην περιοχή κοντά στο χωριό Παράνυμφοι, του Δήμου Αρχανών –Αστερουσίων στα ΝΑ του νομού Ηρακλείου, σημείο εκκίνησης της πεζοπορίας. Όμως η καλή μας τύχη ήταν εδώ κι όσο κι αν φάγαμε στην αρχή κάποιες ψιχάλες, γρήγορα με τις δυνατές ριπές του νοτιά, στεγνώσαμε και συνεχίσαμε.

Εκκίνηση κοντά στο χωριό Παράνυμφοι 

Πρώτα-πρώτα επισκεπτόμαστε το σημείο θέασης στον –ξερό αυτή την εποχή- καταρράκτη του Αμπά (ύψους 140 μέτρων), σφηνωμένο στον κάθετο γκρεμό. Ένα άνοιγμα ανάμεσα στα βουνά μας επιτρέπει να δούμε στο βάθος τις στέγες του παραλιακού οικισμού  «Τρεις Εκκλησιές», τέρμα της σημερινής μας διαδρομής,  να γυαλίζουν στον πρωινό ήλιο.  

Από τον κάθετο βράχο δεξιά αναβλύζει ο καταρράκτης του Αμπά  των 140 μέτρων

Έπειτα γυρνάμε πάλι κοντά στο χωριό, του οποίου οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία, όπως δείχνουν τα καλλιεργημένα χωράφια και τα πλήθος μικρά τρακτέρ, που βλέπουμε αφημένα εδώ κι εκεί.  Εξάλλου ένα μικρό οροπέδιο κάτω απ’ τα Αστερούσια σχηματίζεται εδώ και πηγές αρκετές φαίνεται ότι υπάρχουν.

Το ορεινό χωριό Παράνυμφοι του Δήμου Αρχανών - Αστερουσιων με το εύφορο οροπεδιάκι του

Εμείς παίρνουμε χωματόδρομο με κατεύθυνση ΝΔ στα ριζά των ορεινών όγκων, που σκεπασμένοι στην ομίχλη, δείχνουν μυστηριώδεις. Φτάνουμε κάποτε στο περιφραγμένο μικρό δασάκι, που ανήκει στη Μονή του Άγιου Παύλου (460 μ.). Μια στεγασμένη πηγή δίπλα με καθαρό τρεχούμενο νερό δικαιολογεί την πράσινη αυτή όαση στην κατά τ’ άλλα άνυδρη γη της περιοχής. Το μέρος άκμασε την εποχή της Ενετοκρατίας (συνδέεται με τη δράση του λόγιου αριστοτελιστή, Ιωσήφ Φιλάγρη), καθώς βρίσκεται σε μονοπάτια σύνδεσης με τη Μονή Κουδουμά και με τα νότια παράλια. Παράκμασε ωστόσο την Τουρκοκρατία και  ως τα μέσα του 20^ου αι. λειτουργούσε ως ερημητήριο για κάποιους μοναχούς {πληροφορίες από Cretan beaches).

Η Μονή Αγίου Παύλου και το περιφραγμένο δασάκι της, μια όαση μέσα στην άνυδρη γη των Αστερουσίων

Μονή που χρονολογείται από την Ενετοκρατία συνδεδεμένη με τη δράση του Ιωσήφ Φιλάγρη

Πίσω οι κορφές των Αστερουσίων χωμένες στην ομίχλη

Το εσωτερικό του ναού

Η παραπλήσια πηγή δικαιολογεί την επιλογή του χώρου για τη Μονή.

Το μονοπάτι για τις Τρεις Εκκλησιές

Ακριβώς κάτω από την εκκλησία ξεκινάει το απότομο καλντερίμι, που ελίσσεται στην κόψη του γκρεμού και προσφέρει φανταστική θέα τόσο στο ανεμοδαρμένο πέλαγος, όσο και στα νεφοσκεπή όρη. Απότομα κοφτά βράχια, χαώδεις σπηλιές, όρνια και γυπαετοί, που σε γυροφέρνουν, δεν σε αφήνουν καθόλου να βαρεθείς.

Απερίγραπτη θέα στα μαγευτικά νότια παράλια κατά καιρούς

Το μονοπάτι ελίσσεται ανάμεσα από κάθετα γυμνά βράχια

Λίγο πριν φτάσουμε στην παράκτια ζώνη πλήθος χαρουπιές μας καλωσορίζουν. Είναι η μόνη βλάστηση μετά από ώρα. Είναι το γνωστό χαρουπόδασος των Τριών Εκκλησιών. Για αιώνες η Κρήτη έκανε εξαγωγή του πολύτιμου αυτού καρπού, γνωστού και ως ξυλοκέρατου, που αποτελούσε βάση για πολλά προϊόντα. Αρκετά «άτακτα» κατσίκια, συλλαμβάνονται απ’ τον φακό να έχουν σκαρφαλώσει στα δέντρα και να γεύονται καρπούς και φύλλα!

Κατηφορίζοντας στο χαρουπόδασος

Κατσίκια σκαρφαλώνουν παντού

Ώσπου φτάνουμε στα παράλια. Λιμπιζόμαστε τις έρημες παραλίες  της Ψιλής Άμμου και του Όρνιου. Έπειτα προχωράμε στον παραλιακό χωματόδρομο, ώσπου φτάνουμε στον οικισμό. Η άναρχη δόμηση, χωρίς αισθητική, που επικρατεί γενικά στη νότια Κρήτη, υπάρχει κι εδώ. Όμως το μέρος μια γοητεία την έχει, έτσι στην ερημιά, ανάμεσα στα κατακόρυφα γκρεμνά και την άγρια απέραντη θάλασσα, που βρίσκεται. Μια μικρή περιπλάνηση στα στενά και στην αμμουδιά κι έπειτα χωνόμαστε στο πρώτο καφενεδάκι, για να τσιμπήσουμε τα «βρισκούμενα, καθώς δεν περίμενα τόσο κόσμο», που όμως πολλές φορές είναι και τα καλύτερα! Εκεί εν μέσω προπόσεων και φιλικής διάθεσης θα ξεσπάσει και η δυνατή μπόρα, που περιμέναμε απ’ το πρωί, για να δώσει τον καλύτερο δυνατό επίλογο σε μια έντονη μέρα!

Παραλίες κοντά στον οικισμό

Τρεις εκκλησιές

Χειμώνας στον έρημο νότο

Στο κάστρο του Χάρακα

Αν και κουρασμένοι μια στάση στον Χάρακα, για να δούμε το ενετικό κάστρο και την εκκλησία του Αφέντη Χριστού στην κορυφή του «χαρακιού» (μεγάλου μονολιθικού υψώματος), την κάναμε κι άξιζε τον κόπο τελικά.  Ευχαριστούμε για όλες αυτές τις εμπειρίες, τον αρχηγό μας, Γιάννη Ψαλλιδάκη! 10 χλμ που κάναμε μάνι –μάνι υπό τον φόβο της βροχής σε 4 ώρες δεν είναι αξιοκαταφρόνητη επίδοση! Αναμένουμε πως και πως την επόμενη με το καλό!

Ο Χάρακας απ' το κάστρο

Το εκκλησάκι

Η στέγη του χώρου έχει κλίση για να μαζεύεται το νερό.

Το χαράκι του Χαρακα! Διακρίνεται η εκκλησία του Αφέντη Χριστού!

Χάρακας απ' το κάστρο. 

Ευχαριστούμε πολύ τον αρχηγό μας, Γιάννη Ψαλλιδάκη

Και το παπί μας στα Αστερούσια!!!

ΑΡΧΗΓΟΣ: Γιάννης Ψαλλιδάκης, 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Γιάννης Πάγκαλος, Παναγιώτης Ευδαίμων, Γιάννης Ψαλλιδάκης, Μαρία Μετζογιαννάκη

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Μ. Μετζογιαννάκη

ΒΙΝΤΕΟ: Γιάννης Πάγκαλος

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΖΟΠΟΡΙΑΣ: Γ. Πάγκαλος- Π. Ευδαίμων

Με την υποστήριξη του Wikiloc

Πεζοπορία ΑΧΕΝΤΡΙΑΣ - ΤΣΟΥΤΣΟΥΡΟΣ

τα θαύματα των Αστερουσίων

Άλλη μια άκρως ενδιαφέρουσα και ιδιαίτερη πεζοπορία στα Αστερούσια Όρη πραγματοποίησε ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου την Κυριακή 20 Μαρτίου 2022. Μια παρέα από 40 πεζοπόρους αψήφησε το κρύο για μια ακόμα φορά και ..δεν το μετάνιωσε.

Η πεζοπορία μας ξεκινά από το ορεινό χωριό του Αχεντριά (ή Οχεντριάς, όνομα που προέρχεται απ’ το γνωστό ερπετό), σε υψόμετρο 690 μέτρα, 60 χιλιόμετρα νότια του Ηρακλείου). Με το που κατεβαίνουμε απ’ το λεωφορείο, ο καιρός μας δείχνει τα δόντια του. Μια μικρή χιονοθύελλα, αρκετή πάντως, για να παγώσουν τα ..λιγοστά ακάλυπτα σημεία του σώματος! Το χωριό, άγνωστο στους περισσότερους μας, είναι όμορφο και γραφικό. Έχει γύρω στους 250 κατοίκους, κυρίως κτηνοτρόφους, κάτι που φαίνεται εξάλλου απ’ τα μαντριά και τα παραπήγματα. Χαιρετάμε όσους απ’ αυτούς έχουν τολμήσει να ξεμυτίσουν. ‘Πού πάτε με τέτοιο καιρό; Θα σας πάρει ο αέρας!’, μας νοιάζονται! Για μας πάντως η πεζοπορία έχει αρχίσει και δεν υπάρχει πισωγύρισμα.

ΑΧΕΝΤΡΙΑΣ

Αρχικά παίρνουμε ανηφορικό αγροτικό δρόμο και συνεχίζουμε σε αρχαίο μινωικό λιθόστρωτο μονοπάτι, που συνέδεε το χωριό με τη θάλασσα. Στη θέση Στενός πόρος, το υψηλότερο σημείο της διαδρομής μας (820 μέτρα), ο αέρας κυριολεκτικά ξυρίζει και δυσχεραίνει το βάδισμά μας. Πολλές φορές γαντζωνόμαστε με τα χέρια στα βράχια για ισορροπία. Ξεχάσαμε ότι ο βοριάς γιγαντώνεται στη νότια πλευρά του νησιού! Κι ο ήλιος, που βγήκε, είναι με δόντια. Η κατηφορική πορεία, που ακολουθεί, κάτω από αυτές τις συνθήκες δυσχεραίνεται. Οι ριπές του αέρα, ξεπερνάνε τα 10 Μποφώρ!

Κάπως έτσι πλησιάζουμε στην (εποχική) λίμνη στη θέση «Τούρκου Λάκκος», τη νοτιότερη στην Κρήτη. Το τοπίο μοιάζει απόκοσμο, σαν από τον κόκκινο πλανήτη! Εδώ μας περιμένει μια έκπληξη: Απ’ ότι φαίνεται ο δυνατός άνεμος που ‘ξύριζε ολονυκτίς την επιφάνεια της λίμνης, τίναξε νερά της στους γύρω θάμνους, τα οποία λόγω της χαμηλής θερμοκρασίας πάγωσαν, με αποτέλεσμα να είναι στολισμένες οι πλευρές των θάμνων με κατακόκκινα παγωμένα λασπο-γλυπτά. Εεεε αυτό δεν είναι κάτι που το βλέπεις κάθε μέρα και χρειάζεται ιδιαίτερες καιρικές συνθήκες, για να γίνει! Τυχεροί που περάσαμε τη συγκεκριμένη στιγμή, αλλά δεν έχουμε το κουράγιο να το χαρούμε, αφού ο αέρας δε μας αφήνει ούτε να σταθούμε. 

του ΤΟΥΡΚΟΥ ο ΛΑΚΟΣ

Συνεχίζουμε την κατηφορική πορεία μας έχοντας στ’ αριστερά μας το φαράγγι του Αχεντριά. Δυστυχώς ο αέρας μάς στερεί την παρέα απ’ τα όρνια, που έχουν στέκι την περιοχή, έτσι επικεντρωνόμαστε στην μικροχλωρίδα. Όλα εδώ λόγω των συνθηκών είναι μινιμαλιστικά. Ξεχωρίζουν οι μικρές κρητικές τουλίπες, που μόλις ξεμύτισαν –αργά για φέτος . Βρίσκουμε μόνο μία ανθισμένη. «Είναι ταλαιπωρημένη, λέει ο Μαρίνος, αλλά θα την φωτογραφίσω, για να τιμήσω το πείσμα της, να βγει σε ένα τέτοιο δύσκολο τοπίο»! Respect στην τουλίπα, respect και στον φωτογράφο, που αναγνωρίζει πέρα από το είδος και τον ..χαρακτήρα! Παρακάτω θα δούμε μικρές αποικίες κι απ’ το εντυπωσιακό ενδημικό κίτρινο κρίνο, το arum creticum.

Από ψηλά βλέπουμε ήδη το κάτασπρο εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου και τις συστάδες απ’ το φοινικόδασος του Αγίου Αντωνίου, το δεύτερο σε έκταση μετά το Βάι. Πιο πέρα αφηνιασμένο, αλλά παρ’ όλ’ αυτά καταγάλανο το νότιο κρητικό πέλαγος. 

Το φοινικόδασος του Αγίου Αντωνίου, ένα απρόσμενο ‘θαύμα’ των Αστερουσίων, βρίσκεται κοντά στην μονή του Αη Νικήτα. Απλώνεται για πολλά μέτρα κατά μήκος της ρεματιάς που ποτίζεται από τα νερά της πηγής Κεφαλόβρυσης. Οι φοίνικες ανήκουν στο είδος του  Κρητικού Φοίνικα ή Φοίνικα του Θεόφραστου (Phoenix theophrastii), ένα μικρό φοίνικα, ενδημικό στην ανατολική περιοχή της Μεσογείου, και κυρίως στην Κρήτη (Βάι, Πρέβελη, Πλακιάς).

ΦΟΙΝΙΚΟΔΑΣΟΣ ΑΓΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

Ανακούφιση να ξέρεις ότι αυτό το κατηφορικό ταξίδι έχει ένα στόχο, ένα τέρμα. Εδώ στον περίβολο της εκκλησίας η ομάδα θα ανασυνταχθεί. Οι πρώτοι θα φάνε, θα πιούνε, θα στήσουν παρεάκια και θα περιμένουν υπομονετικά τους επόμενους. Το δασάκι είναι περιφραγμένο για την προστασία του κι αυτό είναι κάτι που σεβόμαστε. Στη μία του άκρη έχει μια πηγή για τα ζώα, ενώ μια κρήνη για μας υπάρχει στο εκκλησάκι. Ένας μοναχούλης γαϊδαράκος στην περίφραξη κάνει σαν τρελός, που βλέπει την ανέλπιστη παρέα.

Έπειτα συνεχίζουμε την πορεία μας ως τον κρυφό βραχώδη όρμο, όπου κρύβεται σκαρφαλωμένο το μοναστήρι του Αγίου Νικήτα.

Το μοναστήρι του Αγίου Νικήτα βρίσκεται 65χλμ νότια του Ηρακλείου, στην περιοχή του χωριού Αχεντριάς. Είναι κτισμένο πάνω σε ένα μεγάλο πλάτωμα με απέραντη θέα στο Νότιο Κρητικό Πέλαγος, στην ανατολική πλευρά των άγριων και άνυδρων Αστερουσίων Όρεων, τη νοτιότερη οροσειρά της Ευρώπης. Το συγκρότημα αποτελείται κυρίως από κτίσματα του 20ου αιώνα, που αναπτύσσονται κλιμακωτά στη βραχώδη πλαγιά και περιτριγυρίζονται από τους ελαιώνες και τους οπωρώνες της μονής. Το καθολικό της μονής, είναι κτισμένο μέσα στον βράχο, με την κτιστή του όψη να ανήκει στον 19ο αιώνα. Στο εσωτερικό διακρίνονται ελάχιστες σωζόμενες τοιχογραφίες του 14ου αιώνα και χαράγματα επισκεπτών, ενώ σύμφωνα με την παράδοση η καμένη οροφή οφείλεται στις επιδρομές των Τούρκων. Μέσα από το μοναστήρι υπάρχει ένα μονοπάτι με 230 σκαλοπάτια που οδηγεί στην παραλία του Αγίου Νικήτα, μια πανέμορφη παραλία με βότσαλο και πεντακάθαρα πράσινα νερά. Καθώς το κλίμα είναι ιδιαίτερα θερμό στην περιοχή ευδοκιμούν υποτροπικά δέντρα, όπως μάνγκο και αβοκάντο.

Περιμένουμε να βρούμε το μοναστήρι έρημο. Ο καλόγερος που ζούσε εδώ και σε παλιότερη επίσκεψή μας του κρατούσαμε τρόφιμα, έχει φύγει μας είπαν. Ανοίγουμε την πόρτα και μπαίνουμε στον κήπο με τα λογής-λογής δέντρα: χαρουπιές, κυπαρίσια, πορτοκαλιές, πικροδάφνες, ελιές, φυτεμένα ανάκατα σαν δειγματολόγιο, μια μικρή πράσινη όαση, που μας θυμίζει ότι δέντρο είχαμε να δούμε από τον Αχεντριά! Στη στενόμακρη αυλή μια έκπληξη μας περιμένει: Στρωσίδια έχουν βγει για να λιαστούν. Δυο χαμογελαστοί προσκυνητές μας καλωσορίζουν. Κι ο ‘παππούλης’; «Στην εκκλησία, μας λένε, έφυγε για λίγο, αλλά ξαναγύρισε». Τον βρίσκουμε όντως, σκυφτό και ξερακιανό, αλλά ενεργητικό και γεμάτο νεύρο, στον βραχοσκεπή ναό του Άη Νικήτα. Απαντά πρόθυμα σε όλες τις ερωτήσεις μας, μοιράζει φυλαχτά και αντίδωρο, ενώ προτρέπει τον Γιάννη, να μπει μέσα στο Ιερό και να μας φέρεις αγίασμα. Πρόκειται για νερό, που στάζει απ’ το βράχο σιγά-σιγά, και μαζεύεται υπομονετικά σε μια λεκανίτσα. Όταν βγαίνουμε απ’ το ιερό και γεμάτο ενέργεια αυτό μέρος, οι δυο προσκυνητές έχουν ψήσει καφεδάκια για όλους κι έχουν βγάλει ό,τι υπάρχει για προσφάγι. Καλοδεχούμενα και τα δύο! 

Παίρνουμε πάλι το μονοπάτι, παράλληλα με τη θάλασσα. Επόμενη στάση ο παραλιακός οικισμός, Μαριδάκι, ακατοίκητος το χειμώνα. 

Δυστυχώς, όπως σε πολλές νότιες κι απομακρυσμένες απ’ τα κέντρα περιοχές, η άναρχη και κακόγουστη δόμηση κυριαρχεί. Ένα ποταμάκι διασχίζει το χωριό και χύνεται στη θάλασσα. Το ακολουθούμε αντίθετα στο ροή και μας βγάζει σε ένα όμορφο μέρος με πάπιες και πλατάνια.

ΜΑΡΙΔΑΚΙ

Από δω οι πιο ξεκούραστοι και περίεργοι συνεχίζουν την πορεία λίγο πιο πάνω, για να συναντήσουν τον καταρράχτη του Λιχνιστή, ένα σύμπλεγμα από τρεις συνεχόμενους καταρράχτες, που βγαίνουν από στενό, ψηλό κι εντυπωσιακό φαράγγι. Προσεγγίζουμε τον πιο κοντινό. Μπροστά του σχηματίζεται μια λιμνούλα, όπου θα μπορούσε κάποιος να ρίξει μια βουτιά! …Αν δεν ήταν τόσο κρύο!

Τελικός μας προορισμός, το παραλιακό χωριό του Τσούτσουρα, όπου μας περιμένει υπομονετικά ο οδηγός μας, ο κύριος Γιώργος. «Τίποτα δεν είναι ανοικτό εδώ», μας είχε στείλει μήνυμα. Ευτυχώς που είχαμε κολατσίσει κάτι στη Μονή. Και καλύτερα, επειδή η ώρα είχε περάσει, άρχισε να κάνει ψύχρα και θέλαμε σχεδόν 2,5 ώρες, για να γυρίσουμε πίσω.

Τώρα, αν είμαστε ικανοποιημένοι από την εξόρμηση αυτή σε τέτοιες αντίξοες συνθήκες; Μα, απόλυτα! Τοπία σπάνια, μοναδικά, με εξαιρετική ποικιλία ερεθισμάτων, δύσκολα προσβάσιμα με τα συνήθη μεταφορικά μέσα, εξωτικά και μυστηριακά, όπως συνήθως στα αγαπημένα Αστερούσια. Για όσους έπειτα απ’ όλ’ αυτά ενδιαφέρονται για τα στατιστικά: περπατήσαμε 15 χιλιόμετρα σε 7 περίπου ώρες με τις στάσεις και υψομετρική διαφορά γύρω στα 850 μέτρα. Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον οδηγό και καλό μας φίλο, τον Μαρίνο Γκόγκολο και την γλυκύτατη Ελίνα, που εκτός από το μονοπάτια, μάς μαθαίνουν κάθε φορά τόσα πολλά για τα λουλούδια, για τα ζώα και τα έντομα, δείχνοντας μας έμπρακτα πως ‘αγαπώ τη φύση σημαίνει τη γνωρίζω, τη σέβομαι και τη φροντίζω’.

ΑΡΧΗΓΟΣ:  Μαρίνος Γκόγκολος

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Παναγιώτης Ευδαίμων, Γιάννης Πάγκαλος, Μαρίνος Γκόγκολος

ΧΑΡΤΗΣ: Γιάννης Πάγκαλος, Παναγιώτης Ευδαίμων 

ΒΙΝΤΕΟ: Γιάννης Πάγκαλος

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Μαρία Μετζογιαννάκη, Ελένη Λάμπρου

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΝΑΡΤΗΣΗΣ: Ελένη Λάμπρου

ΧΑΡΤΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ

Powered by Wikiloc