Πεζοπορία στα ξωκλήσια της ΛΑΣΤΡΟΥ

Με αντίξοες καιρικές συνθήκες ξεκίνησε γι’ άλλη μια φορά η εξόρμησή της Κυριακής 30 Γενάρη 2022, στη Λάστρο. Δύσκολο να το πάρεις απόφαση να σηκωθείς απ’ το κρεβάτι κυριακάτικα μετά την ολονύχτια βροχή. Γι’ αυτό μια πεζοπορία για πολλούς περιορίστηκε σε δέκα… εκλεκτούς. Ανάμεσά μας η Σοφία με το γιο της, τον Κωστή, με καταγωγή απ’ το χωριό, που θα γίνουν ..ξεναγοί μας.

Η Λάστρος βρίσκεται 35χλμ δυτικά της Σητείας, στο ανατολικό τμήμα της Κρήτης. Είναι ένα γραφικό χωριό, με λίγους κατοίκους, χτισμένο σε υψόμετρο 314 μ. σε μία κοιλάδα ανάμεσα στο όρος Καψά δυτικά και κάποια μικρότερα υψώματα ανατολικά. 

Δυτικά και νότια του χωριού διακρίνεται πάνω στα υψώματα το ρήγμα της Λάστρου (ή "στεφανιές" κατά τους ντόπιους), αδιάψευστος μάρτυρας της καταβύθισης του νησιού μας στο πέρασμα των αιώνων. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό γεωλογικό φαινόμενο, όπου το έδαφος της πλαγιάς μοιάζει να έχει υποχωρήσει κάθετα αρκετά μέτρα, δημιουργώντας ένα γιγάντιο “σκαλοπάτι» μήκους πολλών μέτρων, που εντυπωσιάζει και ξεχωρίζει ακόμη και από μακριά. Το χωριό, με όνομα προελληνικής προέλευσης, διατηρεί τον παραδοσιακό του χαρακτήρα. Μέσα και γύρω από το χωριό έχουν διασωθεί αρκετές παλιές βυζαντινές εκκλησίες, ενώ στη θέση ‘Κυνηγόσπηλιος’ βρέθηκαν αρχαϊκά ευρήματα, Μινωικός οικισμός, νεκρόπολη και μινωικοί τάφοι.

ΡΗΓΜΑ ΛΑΣΤΡΟΥ

ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ

ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ

ΣΩΤΗΡΟΣ & ΠΑΝΑΓΙΑΣ

ΑΓΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

Εννέα η ώρα ακριβώς ξεκινάμε από τον Καραβά, δίπλα στο δρόμο. Με τη βροχή μόλις να έχει σταματήσει και τη γη να στάζει ακόμα, παίρνουμε την οδό ..Νηρηίδων! Μια πρόσφατη κατολίσθηση στο δρομάκι μάς βάζει κάποια εμπόδια. Συνεχίζουμε όμως και συναντάμε κατά σειρά: το ανακαινισμένο παλιό πηγάδι, την αρχαία μνημειακή ελιά της Μιχελομαρίας (Μουρατολιά άνω των 2.000 ετών), το πηγάδι του Σακκά. Όλα εδώ συνοδεύονται από κατατοπιστικότατες πινακίδες του δραστήριου τοπικού Πολιτιστικού Συλλόγου «Η Αναγέννησις». Φτάνουμε στο εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας, γνωστό για το πανηγύρι του. Στο προαύλιο του χαζεύουμε το αυτοσχέδιο ηλιακό ρολόι. Δυστυχώς, αν και ο καιρός έχει ανοίξει, δεν έχει φανεί ακόμα ο ήλιος, για να τεστάρουμε την πιστότητά του. 

Έπειτα κατηφορίζουμε προσπαθώντας να μην βραχούμε, αφού η γη ‘ξερνάει’ νερό από παντού. Κατευθυνόμαστε προς τον λοφίσκο του νεκροταφείου με το εντυπωσιακό αλσύλλιο από πεύκα. Στην κορυφή του δεσπόζει το εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού των αρχών του 20^ου αιώνα, όταν με νόμο τα νεκροταφεία, έπρεπε να χτίζονται πια έξω απ’ τα χωριά. 1932 γράφει η πινακίδα στο νεκροταφείο. Κάποιος το συνδέει με την έξαρση της λέπρας την εποχή εκείνη.

Προχωράμε στο ανακαινισμένο Χάνι του Γερωνυμάκη, «Σταθμός ξεκούρασης ανθρώπων και ζώων στον παλιό δρόμο από Σητεία προς Ηράκλειο». Ο ‘αμαξωτός’ δρόμος κάποτε έφτανε ως τη Λάστρο και συνεχιζόταν απ’ τα Μουλιανά. Το ενδιάμεσο διάστημα συνδέονταν με μουλάρια. «Ο προπάππους μου ήταν ο μουλαράς», αναφωνεί ο Κωστής. Κι ο δικός μου, Κωστή, κι ο δικός μου, είχα ακούσει πολλές φορές τις ιστορίες του. Ακολουθούμε τις πινακίδες, που μας οδηγούν στον «Μύλο του Παπά», έναν ανακαινισμένο ανεμόμυλο, με καταπληκτική θέα στον κάμπο της Σφάκας. Δεν μας αρέσει το μεταλλικό στέγαστρο και η νέα του φτερωτή, αλλά καταλαβαίνουμε την ανάγκη της προστασίας από τις καιρικές συνθήκες.

Επιστρέφουμε στο Χάνι και κατηφορίζουμε στον παλιό δρόμο. Ακούμε χαμηλά το νερό να κελαρύζει κι αναρωτιόμαστε, αν θα μπορέσουμε να περάσουμε. Όντως ‘σύρνει’ ποταμάκι. Αλλά τίποτα δεν μας σταματά, εξάλλου είμαστε ήδη βρεγμένοι! Στο μεταξύ ο ήλιος, που έχει βγει κάνει την όμορφη αυτή διαδρομή στο λιθόστρωτο, στρωμένο με ανεμώνες σε όλες τις αποχρώσεις του μοβ, μονοπάτι, μοναδική. Στο τέλος μας περιμένει το ειδυλλιακό εκκλησάκι της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας με την παραδοσιακή κρήνη, τη στέρνα και την κεραμιδί του στέγη, να αναδύεται μέσα από τις μυρτιές και τους σκίνους. Απέναντι φαίνεται η Σφάκα. Εδώ κάνουμε την πρώτη σοβαρή στάση με τον Ray να σπάει για μια ακόμα φορά το πρωτόκολλο και να μας κερνά αυτός τη ρακή!

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΗΤΑΣ

Έπειτα ανηφορίζουμε από χωματόδρομο ανάμεσα από ελαιώνες, περνάμε την εθνική οδό και παίρνουμε το δρόμο προς το εκκλησάκι του Άη Νικήτα, στη ΝΔ πλευρά δάσους από βελανιδιές και πρίνα. Άλλα χρώματα εδώ, άλλη φύση. Παρακάτω ξεκινά μονοπάτι, κρυφό και σκοτεινό, χωμένο σε πυκνά και ψηλά δέντρα. Σαν να μπαίνεις σε ένα κόσμο παραμυθιού. Εδώ δεν έχει χαμηλή βλάστηση, μόνο κανένα μανιτάρι που και που. Το μονοπάτι μας οδηγεί πιο κοντά στο χωριό. Περνώντας από κήπους με εσπεριδοειδή βγαίνουμε στο αρχοντικό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου με τα κυπαρίσσια σε υπερυψωμένο χώρο δίπλα στον δρόμο. 

Γυρνάμε κατάκοποι στο χωριό. Περνάμε απ’ τα γραφικά στενά του, που θυμίζουν κυκλαδίτικο νησί. Παντού καθαριότητα, μεράκι κι αρχοντιά! «Λάστρος, μικρό Παρίσι» λέγανε οι παλιοί. Ανεβαίνουμε στην «Οδό Ακροπόλεως», το πιο ψηλό σημείο. Η Λάστρος είναι κτισμένη σε βράχο και μοιάζει με μικρό κάστρο. Δίπλα υψώνεται ένας μικρότερος, η Βίγλα. Προφανώς γιατί ‘βίγλιζε’ στη θάλασσα για το φόβο των πειρατών. Όλ’ αυτά τα ξέρει πολύ καλά ο Κωστής, τα ‘χει ακούσει «απ’ τους παππούδες». «Είναι παλιό χωριό, γιατί δε φαίνεται απ’ τη θάλασσα, να μην το δουν οι πειρατές». Μες στο χωριό πλήθος οι εκκλησίες: η κεντρική της Αγίας Τριάδας του 1888 με ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ρυθμό, η δίκλιτη του Σωτήρα και Παναγίας με το νότιο κλίτος απ’ την Ενετοκρατία, του Αγίου Γεωργίου απ’ τον 14^ο αιώνα και η λίγο νεώτερη του Αγίου Χαραλάμπου.

Επιστρέφουμε στην κάτω πλατεία, το «Τριόδι». Σήμερα ήταν ο αγιασμός στο ανακαινισμένο παλιό καφενεδάκι της κυρα-Μαρίκας. Έξω στο στενό μια παρέα απολαμβάνει το μεσημεριανό ήλιο. Καθίζουμε κι εμείς για μια ρακή. Στο εσωτερικό οι τοίχοι γεμάτοι από παλιές φωτογραφίες. Τσουγκρίζουμε τα ποτήρια. Ένας ακόμα όμορφος επίλογος. Σε πέντε ώρες χαλαρού περπατήματος διασχίσαμε 12 χιλιόμετρα συνδυάζοντας πολλά και διαφορετικά τοπία με τα γραφικά εκκλησάκια της Λάστρου, να οριοθετούν την πορεία μας. Χαρακτηριστικό της ημέρας οι προσπάθειες να υπερπηδήσουμε τις ‘κολύμπες’ με το νερό και τα παιχνίδια με την αντανάκλαση μας σε αυτές! Ευχαριστούμε Σοφία Παπανδρουλάκη, Γιώργο Φραγκούλη για τις πληροφορίες τους, καθώς και την Ελένη Βασιλάκη για την αποστολή χρήσιμου υλικού για τις εκκλησίες της περιοχής.

ΑΡΧΗΓΟΣ: Μαρία Μετζογιαννάκη

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Γιάννης Πάγκαλος, Μαρία Μετζογιαννάκη

ΒΙΝΤΕΟ: Γιάννης Πάγκαλος

ΧΑΡΤΗΣ: Γιάννης Πάγκαλος 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Μαρία Μετζογιαννάκη

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ελένη Λάμπρου

Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΜΑΣ

Πεζοπορία ΠΡΙΝΑ-ΣΚΥΦΙΑ-ΚΑΛΑΜΑΥΚΑ & κοπή πρωτοχρονιάτικης πίτας

Με πολύ κρύο, λόγω των δυνατών βοριάδων, πραγματοποιήθηκε  η πεζοπορία της 16ης Ιανουαρίου 2022 του Ορειβατικού Συλλόγου Αγίου Νικολάου στην περιοχή της Καλαμαύκας.

Το γραφικό χωριό της Καλαμαύκας, από τα πιο ακμαία και ιστορικά χωριά της Ιεράπετρας, είναι χτισμένο σε υψόμετρο 500μ. στην τοποθεσία που πιθανολογείται ότι βρίσκονταν η αρχαία, Μινωική πόλη Λάρισα. Τα αρχαιολογικά ευρήματα στη θέση Ψαθί λίγο πιο έξω από τον οικισμό φανερώνουν σημαντική ανθρώπινη δραστηριότητα, καθώς οι πλούσιες πηγές ήταν ανέκαθεν πόλος έλξης, οπότε η περιοχή κατοικείται αδιάλειπτα για χιλιάδες χρόνια. Η περιοχή ονομάζεται και “μικρά Μετέωρα του Λασιθίου”, καθώς πελώρια βράχια και τεράστιοι ογκόλιθοι ξεπετάγονται επιβλητικά ανάμεσα από την πλούσια βλάστηση. Το μοναδικό φυσικό περιβάλλον παρομοιάζεται και με “Κινέζικο τοπίο”, καθώς τα μοναχικά πεύκα που φυτρώνουν πάνω στα βράχια μοιάζουν από μακριά με μπονσάι. Το πιο χαρακτηριστικό σημείο του χωριού είναι ο “Κάστελος”, ένας εντυπωσιακός βραχώδης όγκος, που παλιότερα ήταν το φυσικό φρούριο του οικισμού. Τα πλούσια αρχαιολογικά ευρήματα (ανάμεσα τους και ένα χάλκινο ειδώλιο του Ασκληπιού, που πλέον βρίσκεται σε μουσείο της Οξφόρδης), επιβεβαιώνουν ότι ο επιβλητικός βράχος ήταν η ακρόπολη της αρχαίας πόλης. Σήμερα στην κορυφή, μέσα σε σπήλαιο, βρίσκεται το εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού, που μπορείς να επισκεφθείς ανεβαίνοντας 248 σκαλοπάτια. Η θέα από την κορυφή είναι μοναδική, με τον κάμπο της Ιεράπετρας και το Λιβυκό Πέλαγος απ’ τη μια και το χωριό με την οροσειρά της Δίκτης απ’ την άλλη. 

Από την περιοχή Κεφαλοβρύσι, με τις όμορφα διαμορφωμένες πηγές και τα θεόρατα πλατάνια ξεκινάει ο Καλαμαυκιανός ποταμός, που διασχίζει τμήμα του οικισμού, προσφέροντας ένα μοναδικό θέαμα σε όσους θελήσουν να δροσιστούν επισκεπτόμενοι τις παραδοσιακές, παραποτάμιες ταβέρνες. 

Λίγο έξω από το χωριό ξεκινά το μονοπάτι που οδηγεί στο φαράγγι του Χαυγά, που εντυπωσιάζει με τα κάθετα, βραχώδη πρανή και τα τρεχούμενα νερά. Στην περιοχή σώζονται αξιόλογοι ναοί, με εντυπωσιακά ξυλόγλυπτα στο εσωτερικό και ιδιαίτερη διακόσμηση στην εξωτερική πόρτα, ενώ στη θέση Καστελάνα λίγο πιο έξω απ’ τον οικισμό, βρίσκονται οι μεταβυζαντινοί ναοί του Αγίου Γεωργίου και Τίμιου Σταυρού, με παλιές τοιχογραφίες.

Παρά το κρύο στις 9 περίπου η ώρα, στην αφετηρία της διαδρομής μας, λίγο μετά την Πρίνα είχε μαζευτεί μια μεγάλη και κεφάτη παρέα: 47 πεζοπόροι από διάφορα σημεία του Νομού, ανάμεσα στους οποίους και πέντε παιδιά, καθώς και κάποια χαριτωμένα σκυλάκια. Λίγο η ευκολία της πεζοπορίας και η συντομία της, λίγο η ανάγκη να ξεφύγουμε απ’ την κλεισούρα των τελευταίων ημερών λόγω κακοκαιρίας, ίσως και η προαναγγελθείσα κοπή της πίτας, έφερε αρκετό κόσμο στη φύση.

Ανηφορίζουμε λοιπόν σε χωματόδρομο ακολουθώντας το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 περνώντας ανάμεσα από ελαιώνες, σε πολλούς απ’ τους οποίους υπήρχαν ακόμα στρωμένα δίχτυα και δούλευαν ακατάπαυστα τα ραβδιστικά. Λίγο ψηλότερα συναντάμε τα Σκυφιά, το μικρό οροπέδιο με τα αμπέλια, που ακλάδευτα ακόμα, περιμένουν τη σειρά τους, μετά τις ελιές κι αφού περάσουν τα μεγάλα κρύα. Οι πολύ δυνατές ριπές του κρύου αέρα μάς αναγκάζουν να επιταχύνουμε το βήμα μας και να παρακάμψουμε το εκκλησάκι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στην κορυφή του υψώματος.

Μόλις παίρνουμε την κατηφόρα προς Κεφαλοβρύσι, ο αέρας κάπως μαλακώνει. Έτσι μπορούμε να θαυμάσουμε λίγο περισσότερο το τοπίο: αρχίζει ν’ ανοίγεται μπροστά μας η θέα προς το Νότιο Κρητικό Πέλαγος, το φράγμα των Μπραμιανών, τον κάμπο της Ιεράπετρας. Ο αγροτικός δρόμος, που ακολουθούμε κινείται παράλληλα με την κοίτη του Καλαμαυκιανού ποταμού, στην οποία ρέει αρκετό νερό λόγω των τελευταίων βροχοπτώσεων. Κι ενώ στη μεριά που κινούμαστε συνεχίζονται οι ελαιώνες, στην απέναντι απλώνεται ένα εντυπωσιακό πρινόδασος, στα ανοίγματα του οποίου εμφανίζονται μεγαλοπρεπείς συνθέσεις βράχων σμιλεμένων απ’ το νερό, τον ήλιο, τον αέρα, που μας θυμίζουν ότι η περιοχή φέρει τον τίτλο «Μετέωρα» της Κρήτης. Όσο προχωράμε το νερό πληθαίνει, όσο πλησιάζουμε στο Κεφαλοβρύσι, στου οποίου τη μαγεία υποκλινόμαστε, όταν φτάνουμε: Η θέα του τρεχούμενου νερού με τις πηγές που αναβλύζουν από διάφορα σημεία, μια μεγάλη οικογένεια από πάπιες, που πλατσουρίζει στα νερά, τα ψηλά πλατάνια, που δεσπόζουν στο χώρο. Μπορούμε να φανταστούμε τι όαση δροσιάς αποτελεί για τους επισκέπτες τους καλοκαιρινούς μήνες. Χαμογελαστοί παρατασσόμαστε όλοι στα σκαλοπάτια του γραφικού πέτρινου γεφυριού για μια ομαδική φωτογραφία.

Η πεζοπορία μας συνεχίζεται στο πολύ όμορφο χωριό της Καλαμαύκας. Είναι φανερό ότι το νερό εδώ είναι σε αφθονία: κήποι με εσπεριδοειδή με τους πορτοκαλοκίτρινους καρπούς τους, γλάστρες κι αλιτάνες με λουλούδια όλων των ειδών στολίζουν τα γραφικά στενά. Κάνουμε μια στάση στην εκκλησία του Αγίου Αντωνίου, του Πολιούχου του χωριού, με τον εντυπωσιακό εξωτερικό διάκοσμο. Παλιός ναός του 1863, με δύο κλίτη αφιερωμένα στον Άγιο Αντώνιο και στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, όπως μας πληροφορεί περίτεχνη ανάγλυφη επιγραφή πάνω απ’ τη θύρα του.

Φτάνοντας στην πλατεία του χωριού το ενδιαφέρον μας κινεί η λίθινη απομίμηση του αγαλματιδίου του Ασκληπιού, που είχε βρεθεί στην περιοχή. Λίγο πιο πέρα εκτίθεται λίθινη αρχαία κατασκευή για τη σύνθλιψη των ελιών και την παραγωγή ελαιολάδου.  Από εδώ παίρνουμε τα 248 σκαλοπάτια, για ν’ ανέβουμε στον απότομο λόφο του Κάστελλου. Από κει η θέα του χωριού και της γύρω περιοχής μάς αποζημιώνει. Εξίσου εντυπωσιακό είναι το όρυγμα στο βράχο, που φιλοξενεί τον σπηλαιώδη ναό του Τιμίου Σταυρού. Η ιερότητα του χώρου συνεχίστηκε αδιάλειπτα από την αρχαιότητα, αφού εδώ υπήρχε ιερό κορυφής της αρχαίας πόλης Λάρισας.

Κατηφορίζουμε ξανά ως το Κεφαλοβρύσι, όπου παρουσία σύσσωμου του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου και μετά από μια σύντομη ομιλία, του Προέδρου, Λεωνίδα Κλώντζα, με ευχές για υγεία και καλές πεζοπορίες για όλους, κόψαμε την βασιλόπιτα του 2022. 

Το φλουρί έπεσε φέτος στη γραμματέα του Συλλόγου, Μαρία Μετζογιαννάκη, κι όλοι της ευχηθήκαμε «Καλή και τυχερή να είναι καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς»! Το δώρο που συνόδευε την εύρεση του φλουριού ήταν μια δωροεπιταγή για ορειβατικό εξοπλισμό, χορηγούμενη κατά το ήμισυ απ’ το Σύλλογο και κατά το ήμισυ από το κατάστημα DIRECT ADVENTURE στον Άγιο Νικόλαο, το οποίο κι ευχαριστούμε, για την προσφορά του! Ευχαριστούμε επίσης τον αρχηγό της εξόρμησης, Γιάννη Πάγκαλο, που κατάφερε να μεταφέρει ‘αλώβητη’ τη βασιλόπιτα στο χώρο, καθώς και τον Γιώργο Βαρδάκη, που μας ξενάγησε στην περιοχή. Σύντομη η πεζοπορία, αλλά παρ’ όλ’ αυτά περπατήσαμε στο ρελαντί 10,5 χιλιόμετρα σε 3,5 ώρες. Καλή χρονιά με υγεία, ευτυχία κι όμορφα ταξίδια στη φύση για όλους μας! 

ΑΡΧΗΓΟΣ: Γιάννης Πάγκαλος

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Γιάννης Πάγκαλος, Παναγιώτης Ευδαίμων

ΒΙΝΤΕΟ: Γιάννης Πάγκαλος

ΧΑΡΤΗΣ: Παναγιώτης Ευδαίμων

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Μαρία Μετζογιαννάκη

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ελένη Λάμπρου

Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΜΑΣ