Την περιοχή
γύρω απ’ το Καβούσι, μια από τις πιο
όμορφες του νομού μας, επισκέφθηκε ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου την
Κυριακή 23 Φεβρουαρίου 2025 ανταποκρινόμενος σε κάλεσμα του Πολιτιστικού
Συλλόγου Καβουσίου και των «kavousiMountain runners», της ομάδας δρομέων Ορεινών Αγώνων Καβουσίου, με σκοπό την ανάδειξη της διάνοιξης νέου
μονοπατιού στην περιοχή.
Ομαδική μας στα Λημνιά, στη μοναχική αγροικία εκεί -φαίνεται κι απ' το δορυφόρο, που λέει κι ο Γιάννης-, το πιο ψηλό σημείο της διαδρομής μας σήμερα, στα 728 μ., ήλιος με δόντια και ντύσιμο "κρεμμύδι"!
Έναρξη πεζοπορίας με πολύ κρύο!
Οι
προβλέψεις για τη συμμετοχή δυσοίωνες λίγες μέρες πριν λόγω κακού καιρού κι
ενόψει εορταστικών καρναβαλικών εκδηλώσεων και πολλοί ρωτάγανε αν θα γίνει
τελικά η πεζοπορία, όμως ούτε σκέψη γι’ αναβολή. «Έχουμε συνηθίσει να
βρεχόμαστε» λέει ο εμπνευστής της διοργάνωσης, Μιχάλης Βογιατζής, δρομέας
ορεινού τρεξίματος κι ο ίδιος. «Θα πάμε κι ας είμαστε πέντε μόνο», λέμε κι
εμείς!
Και στο πιο κρύο πρωινό του φετινού χειμώνα με
ισχυρές ριπές βόρειου ανέμου –στο κινητό του Γιάννη η ένδειξη λέει 7οC με αίσθηση κρύου-2οC!!!- μαζευόμαστε έξω από την αίθουσα του Πολιτιστικού
Συλλόγου Καβουσίου 25 νοματαίοι, που το λέει η καρδιά τους! Ξεκινάμε χωρίς
πολλά-πολλά, γιατί έχουμε ήδη παγώσει, αφήνοντας τα γραφικά σοκάκια του χωριού
προς το γνωστό μας μινωικό καλντερίμι
στην ανατολική έξοδο του χωριού, που παίρνει αμέσως τον ανήφορο κι όπως
πάντα μας ‘κόβει’. Γρήγορα ωστόσο συντονιζόμαστε, σταματάμε και για
φωτογραφίες, καθώς η θέα στο παρακείμενο άγριο
φαράγγι του Χαυγά, αλλά και στο χωριό που φαίνεται από ψηλά είναι
καθηλωτική.
Οι 7 βαθμοί Κελσίου με αίσθηση κρύου λόγω ισχυρών βοριάδων -2, η πιο κρύα μέρα για φέτος, δε μας πτοεί κι η ομάδα ξεκινά από την ανατολική έξοδο του χωριού, το οποίο σύντομα αποχαιρετά από ψηλά!
Στο καλοφτιαγμένο 'μινωικό' μονοπάτι δίπλα στο απότομο φαράγγι του Χαυγά
Φαράγγι του Χαυγά και πίσω το Καβούσι. ΠΙΟ ΚΑΤΩ: στη μεγάλη σάρα που τέμνει οριζόντια την νότια πλευρά των λαστριανών βουνών
Ανεβαίνοντας στα Λημνιά
Στον χωματόδρομο προς Αύγο η ομάδα
παίρνει ανάσα επιτέλους κι αρχίζει να χαζεύει: είμαστε σε μια γούβα ανάμεσα σε τρεις οροσειρές που
υψώνονται κάθετα πάνω μας: δεξιά ο Κλήρος κι ο Αφέντης (με λίγα χιόνια) της
Θρυπτής, αριστερά τα βουνά της Λάστρου κι ίσια μπροστά μας το Σπαθί του όρους
Ορνό. Η κοιλάδα καταπράσινη με πατσουλιές-πατσουλιές παλιά και νέα σπιτάκια εδώ
κι εκεί. «Θα τα δούμε όλα στην επιστροφή», λέει ο Μιχάλης. Σωστά, να κάνουμε
πρώτα τα δύσκολα!
Έτσι
με μια σύντομη στάση στο ολόγραφο εκκλησάκι
της Αγίας Ειρήνης (απ’ τα παλιότερα βυζαντινά ξωκλήσια της περιοχής),
παίρνουμε μονοπάτι ανηφορικό (πάλι;) που
μας οδηγεί ψηλά δίνοντας μας μια όμορφη θέα της κοιλάδας απ’ το βορρά. Όσο
ανεβαίνουμε -έχει βγει κι ο ήλιος- αρχίζουμε και βγάζουμε τα πολλά-πολλά, καθώς
ήμασταν ντυμένοι σαν κρεμμύδια. Όταν όμως ανεδιάζουμε τη Λάστρο και το βόρειο
κρητικό πέλαγος κάτασπρο απ’ τα «πουλιά», στο
διάσελο (εκεί που συνδέονται οι οροσειρές Λάστρου και Ορνού) κι αρχίζει το
βοριαδάκι να μας σφυροκοπά, έχουμε ήδη επανέλθει στις ..πρωινές εργοστασιακές
ρυθμίσεις! Είμαστε εξάλλου στο πιο ψηλό σημείο της διαδρομής το μικρό οροπέδιο Λημνιά (728 μ.) με
τη μικρή μοναχική αγροικία –πιθανόν Μιτάτο- κάτω απ’ το θεόρατο κυπαρίσσι, πολύ
κοντά στην κορυφή του Σπαθιού (1.170μ). Ήλιος με δόντια δε μας αφήνει να
απολαύσουμε και συνεχίζουμε.. Στον χωματόδρομο,
όπου μας οδηγεί το μονοπάτι, συναντιόμαστε με ομάδα φίλων δικυκλιστών. Δεν είμαστε
οι μόνοι τρελοί της ημέρας! Ευτυχώς!!!
ΠΙΟ ΠΑΝΩ: Στον χωματόδρομο προς την Αύγο μοσχομύριζαν τον δρόμο μας ανθισμένες μυγδαλιές. ΠΑΝΩ: Την εύφορη κοιλάδα της Αύγου ατενίζει ανεβαίνοντας η οικογένεια από τη Σητεία, που παράτησε τα καρναβάλια για ν' ανέβει στο βουνό! Respect!
Εκκλησάκι της Αγίας Ειρήνης, απλός καμαροσκεπής ναός μικρών διαστάσεων, στον οποίο διατηρείται το μεγαλύτερο μέρος του τοιχογραφικού διάκοσμου, του 1411 μ. χ. με βάση κτητορική επιγραφή. Στην εικονογράφηση κυριαρχεί η Δευτέρα Παρουσία με ιδιαίτερα εντυπωσιακή την απεικόνιση του Χριστού ως «Παλαιός των Ημερών μέσα σε κυκλική δόξα με αγγέλους, κάτι που δείχνει δημιουργούς με ιδική θεολογική κατάρτιση. Ο ναός γιορτάζει την 5η Μαΐου.
Η τοιχογραφία του Χριστού "Παλαιού των ημερών" στην οροφή
Στο διάσελο της Λάστρου, ταυτόχρονα με το άνοιγμα στο βόρειο κρητικό πέλαγος, ο βοριάς σφυροκοπούσε!
Η μοναχική αγροικία με το κυπαρίσσι στα Λημνιά, σχεδόν 300 μέτρα πρίν την κορυφή του Σπαθιού, του όρους Ορνό
Αποχαιρετώντας τα Λημνιά! Φαίνονται πίσω τα λαστριανά βουνά με το ρήγμα (τις στεφανιές)
Διασχίζοντας εγκάρσια την πλαγιά του Σπαθιού με το μονοπάτι που οδηγεί αριστερά στον Μπέμπονα
Κι άλλοι "τρελοί" κυκλοφορούν στο βουνό τις Κυριακές! δεν είμαστε μόνοι!
Η κοιλάδα της Αύγου
Και παίρνουμε
τον δρόμο της επιστροφής: Αρχικά από ένα καλοδιατηρημένο καλντερίμι, βασικός
‘οδικός’ άξονας κάποτε από Άγιο Νικόλαο προς Σητεία (λίγο πιο πάνω συναντιόνταν
και οι τρεις ταχυδρόμοι: από Σητεία-Λάστρο-Άγιο και αντάλλασσαν τις επιστολές
γυρνώντας πάλι πίσω! Πόσα πράγματα μαθαίνεις όταν σε οδηγούν κάτοικοι της περιοχής!)
φτάνουμε στον εγκαταλελειμμένο οικισμό
της Τραπέζας. Μένουμε άναυδοι απ’ την ομορφιά του χώρου: εντυπωσιακά κτίσματα,
θυρώματα, καμάρες, φούρνοι, γούρνες και
θηριώδεις αρχαίες ελιές. «Κατοικούνταν ο οικισμός το καλοκαίρι, επειδή εδώ
ανέβλυζαν πολλές πηγές από τα βουνά, όταν έλιωναν τα χιόνια, τότε που στο χωριό
κάτω το νερό στερεύει», λέει ο Μιχάλης «η μετακίνηση αυτή κατά τους θερινούς
μήνες σταμάτησε κάπου στη δεκαετία του 60, όταν δημιουργήθηκε το πρώτο δίκτυο
μεταφοράς νερού προς τα κάτω». Έτσι κάπως η ροή του νερού μπορεί να αλλάξει τον
ρου της ιστορίας…..
Ο εγκαταλελειμμένος οικισμός της Τραπέζας. Εδώ διέμεναν οι Καβουσανοί τους θερινούς μήνες, όταν κάτω στο χωριό στέρευε το νερό! Το μέρος εγκαταλείφθηκε μετά τη χρήση σωληνώσεων μεταφοράς ύδατος
Συνεχίζουμε
σε όμορφη δασωμένη περιοχή και καθώς είμαστε τώρα πια σχεδόν στον μυχό της
κοιλάδας, περνάμε από τις τρεις
γειτονιές της Αύγου:την Παναγιά,
όπου συναντάμε την ομώνυμη εκκλησία, τις
γραφικές Μέλισσες δίπλα σε πηγή με όμορφα στρουμφο-σπιτάκια και τέλος τα Σώπατα με τις στέρνες τους κάτω απ’
τα πλατάνια. Κάπου εκεί ένα ακόμα γραφικό
ξωκλήσι, του Αγίου Πνεύματος, μας περιμένει!
Ανεβαίνοντας προς τη συνοικία "Μέλισσες"
Στρουμφοσπιτάκια στη γειτονιά "Μέλισσες". ΚΑΤΩ: Ναός Γενεσίου της Θεοτόκου, χτισμένος πάνω σε μινωικό οχυρωματικό έργο με κυκλώπεια τοιχοδομία. Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός των μέσων του 19ου αι. Γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου. Στη γειτονιά "Παναγία".
Ναός Αγίου Πνεύματος του 1590 κατά επιγραφή με ιδιότυπη κάλυψη.
Εξωτερικά εφάπτεται τάφος με αρκοσόλια ενδεχομένως του κτήτορα του ναού.
Συνεχίζοντας από μονοπάτια και χωματόδρομους περνάμε διαδοχικά: από την είσοδο του περίφημου φαραγγιού του Μέσωνα, τον αρχαιολογικό χώρο του Αζοριά, την Παναγία την Πρωτοσεπτεμβριανή και τέλος την μνημειακή ελιά του Καβουσίου με τις αρχαίες ρίζες της να έχουν καταληφθεί λόγω εποχής από μπουκετάκια κυκλάμινα. Κατόπιν από το γνωστό μονοπάτι Ε4 επιστρέφουμε στην αίθουσα του Πολιτιτιστικού Συλλόγου, όπου μας περιμένει πεντανόστιμη τηγανιά χοιρινό με πιπεριές και μπόλικο κρασί, για να ζεστάνουμε το κοκαλάκι και τις ..συζητήσεις μας!
Ναός
Παναγίας Πρωτοσεπτεμβριανής στο Σκαλί (14ος-16ος αι) στο
κέντρο του ιερού άλσους Καβουσίου, 100 μέτρα ανατολικά της ιερής ελιάς.
Γιορτάζει στην αρχή της Ινδίκτου
(εκκλησιαστικού έτους). Κοντά της έχουν βρεθεί κεραμικά μινωικών χρόνων.
Στην μνημειακή ελιά Καβουσίου
Κυκλαμινο-βαζάκι στις αρχαίες ρίζες!!!
Επιστροφή στο Καβούσι
Από το μονοπάτι Ε4
Απολογισμός της ημέρας
Τι
να πει κανείς; Εξαιρετική μέρα,
εξαιρετική πεζοπορία, εξαιρετικοί άνθρωποι! Τοπίο με εναλλαγές άγριων
βουνών, πράσινης πεδιάδας, πυκνού δάσους. Γραφικοί οικισμοί, παλιά ξωκλήσια,
καλοχτισμένα καλντερίμια με αντοχή στον χρόνο. Αμυγδαλιές ανθισμένες, ντροπαλά
κυκλάμινα, χαρακούλια, σπαράγγια κι αβρωνιές για το βραδινό τραπέζι. Πρόβατα,
γύπες κι ένα σμήνος κοράκια, που επόπτευε στον ουρανό. Πεζοπορία δυνατή, 14 χιλιόμετρα, 760 υψομετρική διαφορά, συνολικά 6,5
ώρες με τις στάσεις. Άψογη σηματοδότηση, ενημερωτικές πινακίδες σε όλα τα
μνημεία, έργο ακούραστων ανθρώπων, που σέβονται κι αγαπούν τον τόπο τους και
θέλουν να τον αναδείξουν.
Εξαιρετική σηματοδότηση κι ενημερωτικές πινακίδες σε όλη τη διαδρομή
Όμορφη φύση
Ευχαριστούμε
από καρδιάς τον αρχηγό κι εμπνευστή της πεζοπορίας, Μιχάλη Βογιατζή, καθώς και τον Γιάννη Μομίτσα, αρωγό του
στην ομάδα, τον Μιχάλη Δερμιτζάκη και
τον Γιώργο Σπηλιαρώτη, Πρόεδρο κι Αντιπρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου
Καβουσίου, που επιμελήθηκαν τα εδέσματα στο τέλος. Μεγάλη μας τιμή που
επιλεγήκαμε γι’ αυτήν τη δράση και σίγουρα δεν θα είναι η τελευταία συνεργασία μας
αυτή με τα παιδιά απ’ το Καβούσι!
Ευχαριστούμε τον αρχηγό, Μιχάλη Βογιατζή, πατριωτάκι με καταγωγή από την Τουρλωτή κι απόγονος του θρυλικού "Βογιατζόπαπα"
Μια ηλιόλουστη
μέρα -ανάμεσα σε δυο κακοκαιρίες- και μια εύκολη διαδρομή και κοντά στην πόλη μας
συγκέντρωσαν πολλούς πεζοπόρους στην
πλατεία της Νεάποληςστην
κυριακάτικη εξόρμηση της 16ης Φεβρουαρίου 2025 του Ορειβατικού Συλλόγου Αγίου
Νικολάου.
Ομαδική της παρέας στον αναπαλαιωμένο μύλο του Νικηθιανού δίπλα στον ΒΟΑΚ
Έναρξη από Νεάπολη
Κάπως
έτσι γύρω στους 40 περιπατητές διασχίζουμε την κωμόπολη, καθώς οι καμπάνες της Μητρόπολης σημαίνουν για την
λειτουργία. Συναντιόμαστε με ένα γκρουπ προσκυνητών από Σητεία, αλλά γρήγορα οι
δρόμοι μας χωρίζουνε.
Με θέα τον εύφορο κάμπο της Νεάπολης. Πίσω φαίνεται η χιονισμένη Σελένα και αριστερά το χωριό Βρύσες
Φωτογραφία πανοραμική της Νεάπολης, με τον εύφορο κάμπο της, καθώς ανεβαίνουμε στο μυλοτόπι. Κωμόπολη 15 χλμ δυτικά του Αγίου Νικολάου με 2.600 περίπου κατοίκους. Ως το 1904 πρωτεύουσα του Νομού Λασιθίου, γι' αυτό ακόμα και σήμερα πολλές δημόσιες υπηρεσίες στεγάζονται εδώ. ΠΑΝΩ: Η Μητρόπολη και το άγαλμα του Βενιζέλου στην πλατεία της Νεάπολης ή αλλιώς "Πλατεία των Δικαστηρίων"
Στο Νικηθιανό
Εμείς ακολουθούμε την επαρχιακή οδό, που διασχίζει τον
εύφορο κάμπο της Νεάπολης με τους περιποιημένους ελαιώνες, ως τον οικισμό
Νικηθιανό, γνωστό για το εντυπωσιακό μυλοτόπι, που φαίνεται από την εθνική οδό.
«Αποτελείται από 25 περίπου ανεμόμυλους», μου λέει ο κύριος Αντώνης, κάτοικος της
περιοχής, «δυστυχώς με την διάνοιξη του νέου ΒΟΑΚ θα καταστραφούν οι
περισσότεροι και κανείς δε νοιάζεται», προσθέτει στεναχωρημένος. Τι να του
απαντήσει κανείς; Κρίμα αλήθεια να χάνονται τέτοια μνημεία παλιότερων εποχών!
Παίρνοντας ανατολικά την επαρχιακή οδό στον κάμπο της Νεάπολης με τους ατέλειωτους ελαιώνες προς Νικηθιανό
Ο Νικηθιανός είναι ένα μικρό παραδοσιακό χωριό 3 χλμ από τη Νεάπολη, που λέγεται ότι οφείλει το όνομά του στον ιδρυτή του, κάποιον Νικήτα (καταγόμενο από το καταστραμμένο από τους Τούρκους παλιότερο χωριό «Πλατανιάς» κοντά στη Μονή Κρεμαστών)
Εικόνα του χωριού από το παράθυρο ενός κατεστραμμένου μύλου. ΚΑΤΩ: Σοκάκια του χωριού ΠΙΟ ΚΑΤΩ: Εικόνες από το μυλοτόπι που περιλαμβάνει γύρω στους 25 μύλους, άλλους μέσα κι άλλους έξω απ' το χωριό, τόσο "Ξετροχάρηδες", όσο και "Αξετροχάρηδες"
Η ομάδα ελίσσεται ανηφορικά στο ωραίο καλντερίμι που περνά από τη δυτική πλευρά των μύλων
Εμείς
για την ώρα θαυμάζουμε τα έργα των προγόνων μας βγάζοντας ωραίες φωτογραφίες. Μερικοί
μύλοι, κυρίως όσοι είναι στα όρια του οικισμού, είναι αναπαλαιωμένοι, όμως, όσο
απομακρυνόμαστε, περπατάμε δίπλα στα ερείπια κάποιων άλλων. Θυμόμαστε σκηνές
από παλιές ταινίες σαν την «Μανταλένα». Κάποτε αυτό το καλντερίμι θα είχε πολλή
κίνηση με τα φορτωμένα γαϊδούρια, που πήγαιναν το κριθάρι στους μύλους για το άλεσμα.
Οι ανεμόμυλοι συνηθίζονται κυρίως στην ανατολική
Κρήτη, όπου φυσούν δυνατότεροι οι άνεμοι, αλλά και δεν υπάρχει πολύ νερό για
νερόμυλους. Κτισμένοι συνήθως κατά μήκος στην κόψη του βουνού, όπου ο αέρας
είναι πιο δυνατός, όχι πολύ μακριά από τις ξερολιθιές με τα σιτηρά και από τα
αλώνια, όπου «σπάζανε» τον καρπό. Σ’ αυτό εδώ το μυλοτόπι συναντάμε μάλιστα και τα δυο
είδη μύλων: τους «Ξετροχάρηδες» (παντός ανέμου) και τους «Αξετροχάρηδες» (που
γυρνούν μόνο με συγκεκριμένο αέρα)!
Στη συνέχεια
ανηφορίζουμε ακολουθώντας χωματόδρομους και ξεχασμένα απ’ τον καιρό μονοπάτια,
ώσπου φτάνουμε στο ύψωμα του Αγίου
Αντωνίου, όπου φιλοξενείται ο αρχαιολογικός
οικισμός της αρχαίας Δρήρου.Ευτυχώς που έχουμε τον Γιώργο Πόθο μαζί μας και μάς τα εξηγεί όλα: "πόλη δωρική, που άκμασε την κλασική –
ελληνιστική περίοδο, είχε ναό του Απόλλωνα, εδώ βρέθηκαν τρία χάλκινα
αγάλματα, κάτι που δείχνει τον πλούτο της πόλης και την δεξιοτεχνία των
τεχνιτών της, επίσης εδώ βρέθηκε σε επιγραφές η παλιότερη ελληνική νομοθεσία, δυστυχώς
εμφύλιες διαμάχες οδήγησαν στην παρακμή της"!!!
Ο αρχαιολογικός
χώρος είναι περιφραγμένος και σε πολλά σημεία σκεπασμένος με τα ειδικά δίχτυα
προστασίας. Ο λόφος στον οποίο βρίσκεται είναι κατάφυτος με πρίνα, χαρουπιές,
που ακόμα κι αν δεν είναι κανείς λάτρης της ιστορίας και της αρχαιολογίας η
συνύπαρξη της αρχαίας πέτρας με το καταπράσινο αυτό τοπίο και τη θέα στον κάμπο
της Φουρνής στην πίσω πλευρά του είναι αρκετά, για να τον εντυπωσιάσουν!
Στην δωρική πόλη της Δρήρου, που άκμασε την κλασική-ελληνιστική εποχή κι έδωσε σημαντικά ευρήματα.
Συγκίνηση να περπατάς στα αρχαία μονοπάτια στο ειδυλλιακό περιβάλλον της γύρω φύσης
Ο Γιώργος Πόθος μάς ενημερώνει για την ιστορία του τόπου
Αρχαία Δρήρος
Ένα μεγάλο καμίνι ανάμεσα στα αρχαία
Κατεβαίνοντας από τον λόφο του Αγίου Αντωνίου, στον οποίο βρίσκεται η αρχαία Δρήρος
Ο κάμπος της Φουρνής, όπως απλώνεται από κάτω. Πίσω διακρίνεται και το ομώνυμο χωριό
Κατεβαίνοντας θα σταματήσουμε για κολατσιό στο γραφικό εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου κι έπειτα από χωματόδρομο κι επαρχιακή οδό θα επιστρέψουμε στη βάση μας, υπό τη σκέπη της φρεσκοχιονισμένης Σελένας, έχοντας διανύσει 10 χλμ σε 4 περίπου ώρες με τις στάσεις. Ευχαριστούμε τον αρχηγό μας, Χάρη Σιαμπάνη, από την Πεζοπορική Ομάδα της Νεάπολης και κάτοικο της περιοχής, που μοιράστηκε αυτή την ενδιαφέρουσα διαδρομή μαζί μας!
Τα ανθισμένα ξινόγουλα κλέβουν την παράσταση στους αγρούς αυτήν την εποχή. Κάπου εκεί πίσω αχνοφαίνεται και το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου
Εδώ η ομάδα θα σταματήσει για φαγητό
Κι έπειτα χαλαρά από χωματόδρομο απολαμβάνοντας τη μέρα και την παρέα θα επιστρέψει πίσω
Στη Νεάπολη, που φαίνεται ήδη στους πρόποδες της φρεσκο-χιονισμένης Σελένας
Ευχαριστούμε τον αρχηγό μας, Χάρη Σιαμπάνη, (κάτω αριστερά) για την αξέχαστη μέρα!
