ΠΕΖΟΠΟΡΙΑ ΣΤΟ ΑΖΙΛΑΚΟΔΑΣΟΣ

Το όμορφο και μοναδικό αζιλακόδασος στους πρόποδες της Σελένας, έναν ιδανικό φυσιολατρικό χειμωνιάτικο προορισμό, ταιριαστό με την εορταστική ατμόσφαιρα των ημερών, επισκέφθηκε ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου την Κυριακή 22 Δεκεμβρίου 2024.

Ολιγομελής, αλλά έμπειρη ομάδα με καλή διάθεση, εδώ στην "καρδιά "του αζιλακόδασους.

Ξεκινήσαμε από το όμορφο παραδοσιακό χωριό Κράσι με τη φημισμένη γραφική πλατεία, δίπλα στις πηγές, κάτω απ’ τον αρχαίο πλάτανο των 2.400 χρόνων, όπου παραθέριζε τα καλοκαίρια του ο Νίκος Καζαντζάκης κι άλλοι φημισμένοι λογοτέχνες. Δυστυχώς φέτος το συγκεκριμένο δέντρο –το αρχαιότερο του είδους στον κόσμο κατά άλλους- είχε ένα ατύχημα: απ’ το χρόνο και τον δυνατό αέρα κατέρρευσε ένα μεγάλο τμήμα του δυο βδομάδες πριν την πεζοπορία μας. Μπορούσε κάποιος να δει ακόμα τα κομματιασμένα και στοιβαγμένα από τις υπηρεσίες του Δήμου κούτσουρα. Μεγάλη θλίψη για το καμάρι του ορεινού χωριου, που τώρα φαίνεται να έχει σοβαρό πρόβλημα. Μια ακόμα δυσάρεστη έκπληξη ήταν το γεγονός ότι μεσούντος του χειμώνα δεν υπήρχε ούτε στάλα νερό στη «Μεγάλη Βρύση» το πετρόκτιστο υδραγωγείο δίπλα στο πλατάνι. Όμως όπως και να έχει το χωριό διατηρεί την ομορφιά και τη γραφικότητά του με τις ωραίες στολισμένες γωνιές του, τις ταβέρνες και τα όμορφα καφέ.

Στη σκιά του τεράστιου πλατάνου στην πλακόστρωτη πλατεία τα καλοκαίρια γίνεται πάντα το "έλα να δεις". Το περίφημο δέντρο έχει πολλές φορές αναφερθεί στον "Καπετάν Μιχάλη" του Νίκου Καζαντζάκη. Ο ίδιος ο λογοτέχνης μας συνήθιζε να παραθερίζει εδώ και να γράφει στη σκιά του.

Σήμερα ο αιωνόβιος -αρχαίος κατά άλλους- αυτός πλάτανος, ένα από τα 5 ψηλότερα δέντρα της Ευρώπης και "διατηρητέο μνημείο της φύσης", είναι βαθιά πληγωμένος, καθώς ένα μεγάλο μέρος του κατέρρευσε λίγες μέρες πριν την επίσκεψή μας. 😢

Κι οι πηγές στη "Μεγάλη Βρύση του χωριού έχουν στερέψει φέτος για πρώτη φορά 😥

Η λογοτεχνική συντροφιά του Κρασίου, που έκανε τον χώρο ονομαστό!

Κεντρική πλατεία του χωριού

Αφήνουμε το χωριό και αρχίζουμε ανηφορική πορεία από μονοπάτι. Η ημέρα ιδανική για πεζοπορία κι η ομάδα ολιγομελής, αλλά με όρεξη κι εμπειρία. Γρήγορα απλώνεται μπροστά μας η θέα των βόρειων ακτών ως πέρα. Που και που ένα μοναχικό δέντρο αζίλακα ξεπετιέται στο βραχώδες τοπίο ίσα για να το παρατηρήσουμε και να δούμε τη διαφορά του γένους Quercusilex, στο οποίο ανήκει, με τις βελανιδιές και τα πρίνα, με τα οποία συγγενεύει. Γρήγορα όμως θα εισέλθουμε στο βαθύ αζιλακόδασος των 2.000 στρεμμάτων και η ατμόσφαιρα θα μοιάζει με παραμύθι, καθώς τα βρύα έχουν καλύψει τις πέτρες και τους κορμούς των δέντρων και λίγο ακόμα να πιστέψεις ότι θα ξεμυτίσουν πίσω απ’ τα κλαδιά αυθάδικα ξωτικά και χαριτωμένες νεράιδες. Οι εικόνες που αντικρίσαμε δικαίωσαν τις προσδοκίες μας. το μοναδικό αυτό –τουλάχιστον για την ανατολική Κρήτη- δάσος έχει πολύ καλή σηματοδότηση κι αποτελεί σημαντικό πόλο έλξης για όλες τις εποχές. Πολλές κι ενδιαφέρουσες είναι επίσης οι διαδρομές που μπορούν να σχεδιαστούν γύρω και μέσα σε αυτό.

Έναρξη της διαδρομής λίγο έξω απ' το χωριό

Ακολουθώντας τις σχετικές ταμπέλες, το μονοπάτι έχει πολύ καλή σηματοδότηση

Η ομάδα ξεκινά

Αρχικά συναντάμε που κι έναν μοναχικό αζίλακα στο ξερό βραχώδες τοπίο. Πρόκειται για δέντρο γένους Quercusilex, και συγγενεύει με τις βελανιδιές και τα πρίνα

Εντυπωσιακή η θέα στις βόρειες ακτές

Ευδιάκριτο και το μονοπάτι

Χαρακτηριστικά τα φύλλα και οι καρποί του είδους που το διαφοροποιούνε από βελανιδιές και πρίνα

και κάπως έτσι μπαίνουμε στο παραμυθένιο δάσος

Τα βρύα που απλώνονται σε βράχια και κορμούς κάνουν την ατμόσφαιρα παραμυθένια

Εμείς πάντως το διασκεδάσαμε ιδιαιτέρως και με λίγες στάσεις πραγματοποιήσαμε μια διαδρομή 14,5 χλμ με υψομετρική διαφορά 440 μ. κι αρχηγό τον Γιάννη τον Πάγκαλο σε 5 ώρες. Καλά Χριστούγεννα σε όλους!!! Σας περιμένουμε στην τελευταία εορταστική πεζοπορία της χρονιάς!

Οι δύο Γιάννηδες, Ψαλλιδάκης και Πάγκαλος, αρχηγοί σήμερα. Ευχαριστούμε, παιδιά και καλές γιορτές!

Και το παπάκι μας πήγε στο Κράσι και σας εύχεται από εκεί "Χρόνια Πολλά"

ΑΡΧΗΓΟΣ: Γιάννης Πάγκαλος

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ:  Γιάννης Πάγκαλος, Γιάννης Ψαλλιδάκης

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:  Γιάννης Πάγκαλος

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Μ. Μετζογιαννάκη 

ΒΙΝΤΕΟ: Γιάννης Πάγκαλος

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΖΟΠΟΡΙΑΣ: Γιάννης Πάγκαλος

Με την υποστήριξη του Wikiloc

 ΜΙΝΩΙΚΗ ΑΓΡΟΙΚΙΑ – ΡΙΖΑ – ΠΑΡΑΣΠΟΡΙ – ΣΚΟΠΗ

Την Κυριακή 15 Δεκεμβρίου μέρα ηλιόλουστη και ζεστή, ιδανική για περίπατο στη φύση, πραγματοποίησε ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου, χαλαρή κι απολαυστική πεζοπορία στην ύπαιθρο πέριξ της Σητείας.

Ξεκινάμε λίγο πριν τις 10.00 από το σημείο συνάντησης κοντά στο σημείο που τέμνονται παλιά και νέα εθνική οδός, δίπλα στο Χαμέζι, μία ολιγομελής  κι ετερόκλητη ομάδα από διάφορα σημεία του νομού!

Ομαδική στο Σουβλωτό Μουρί, στον αρχαιολογικό χώρο Χαμεζίου (στο βάθος το ομώνυμο χωριό)

Στον αρχαιολογικό χώρο Χαμεζίου

Πρώτα οδηγώ τους συνοδοιπόρους μου στον αρχαιολογικό χώρο στον λόφο «Σουβλωτό Μουρί» (όνομα και πράγμα) ακολουθώντας τις σχετικές πινακίδες! Η καταπληκτική θέα τους αφήνει όλους άφωνους: όλα τα χωριά τριγύρω, η πόλη της Σητείας, οι Διονυσάδες, η χερσόνησος στο Κυριαμάδι… Δράττομαι της ευκαιρίας να δείξω τη διαδρομή, που θ’ ακολουθήσουμε γύρω απ’ την κοιλάδα του πάνω Σκλαβεδιάκου!

Όσο για τον αρχαιολογικό χώρο τι να πεις; Ένα ελλειψοειδές μεγάλο κτίσμα του 2.000 π.Χ., που έχει στο κέντρο βαθύ πηγάδι και τριγύρω ψηλό πετρόκτιστο περίβολο. Η χρήση του μυστήριο! Πρόκειται για πλούσια αγροικία; Ιερό κορυφής; Είδος φυλακίου; Ή λίγο απ’ όλα; Ποιος ξέρει; Ο περίκλειστος χώρος του πάντως βοηθά να συστηθούμε. Φαίνεται πως η ομάδα αυτή παρά τη διαφορετικότητά της μια χαρά θα δέσει κι η μέρα θα κυλήσει όμορφα.

Αεροφωτογραφία (αρχείου) του Σπύρου Λιανάκη που δείχνει την κάτοψη του μοναδικού για την εποχή του αυτού αρχαιολογικού χώρου, που στο κέντρο έχει πηγάδι και γύρω κυκλικά αναπτύσσονται πτέρυγες δωματίων. Τριγύρω τον προφυλάσσει ελλειψοειδές τοιχίο. Αγροικία; Ιερό κορυφής; Φρούριο; Φρυκτωρία; Μυστήρια η χρήση του με επικρατέστερη άποψη την πρώτη! 

Άλλη μια αεροφωτογραφία του Σπύρου, όπου διακρίνεται το Χαμέζι κι ο ΒΟΑΚ

Ρίζα: ένας εγκαταλελειμμένος οικισμός

Γυρνάμε πίσω και παίρνουμε τον χωματόδρομο δίπλα από τον ανεμόμυλο, που διασχίζει τα κάθετα εντυπωσιακά τοιχώματα δυτικά της κοιλάδας του Άνω Σκλαβεδιάκου ή Σκορδίλου. Η απέναντι μεριά του πάντως σβήνει ομαλά και κυριαρχούν οι ελαιώνες. Σε πολλούς απ’ αυτούς είναι τα πανιά απλωμένα και τα ραβδιστικά έχουν πάρει φωτιά. Τα πρόβατα από την παραπλήσια στάνη  σπεύδουν να μας περιεργαστούν. Πάνω μας όρνια στριφογυρίζουν κόβοντας κίνηση! Φασκομηλιές κι αγκαραθιές μοιράζουν αρώματα κι ανάμεσά τους ξεπετάγονται μικροσκοπικές ομορφιές της εποχής: κρόκοι, κολχικά και νεραγκούλες.

Εκκίνηση της κυρίως διαδρομής από τον ανεμόμυλο κοντά στο Χαμέζι

Πορεία κυρίως από χωματόδρομους

Περπατώντας παράλληλα με την κοιλάδα του πάνω Σκλαβεδιάκου ή Σκορδίλου (καθώς 'σβήνει' αυτή στο ομώνυμο χωριό. Αρχικά από την δυτική πιο άγρια πλευρά, κατόπιν θα γυρίσουμε απ' την απέναντι

Περίοδος λιομαζώματος, τα δέντρα γεμάτα καρπό, οι ελαιώνες στρωμένοι με δίχτυα και τα ραβδιστικά παίρνουν φωτιά

Μια στάνη στην άκρη του γκρεμού και τα πρόβατα βγαίνουν προς προϋπάντηση 

Τα μικροσκοπικά και πανέμορφα (πλην τοξικά) κολχικά

Κρόκοι

Πρώτη στάση ο μισο-ερειπωμένος οικισμός της Ρίζας, στα ριζά των δυτικών στειακών ορέων. Αν και έχει κάποιους προσεγμένους κήπους, δε μένει πια κανείς εδώ. Παρά την ερημιά του, οι δυο ‘ξένες’ μας ρωτάνε «αν πουλιέται εδώ κανένα σπίτι». Κι η Μαίρη, που της αρέσει να ζωγραφίζει τοπία λέει «Ευχαρίστως θα νοίκιαζα εδώ!».

Κοιλάδα Άνω Σκλαβεδιάκου: Πλησιάζοντας τη Ρίζα (αριστερά), φαίνεται κι η Παναγία Γαλατοκτισμένη (δεξιά), η Σκοπή στο βάθος και πιο πίσω δεξιά η ίδια η Σητεία 

Ερείπια στη Ρίζα, κάποτε πλούσιο χωριό, καθώς ήταν στην περασά, τώρα πια εγκαταλελειμμένο 

Αποχαιρετώντας τη Ρίζα από χαμηλά

Επόμενη στάση η εκκλησία της Παναγίας της Γαλατοκτισμένης, μικρός μονόχωρος ναός με αντηρίδες, περιτριγυρισμένος από λογής-λογής βοηθητικούς χώρους, για το μεγάλο πανηγύρι το Δεκαπενταύγουστο! Ο θρύλος λέει ότι κατά την ανέγερση του οι οθωμανικές αρχές δεν επέτρεψαν τη χρήση νερού και οι πεισματάρηδες κτηνοτρόφοι της περιοχής το έχτισαν με γάλα από τα ζώα τους.

Φροντισμένη η είσοδος στην Παναγία Γαλατοκτισμένη στο βάθος της κοιλάδας και πλήθος οι βοηθητικού χώροι τριγύρω ΄πνίγουν' το εκκλησάκι, καθώς εδώ γίνεται μεγάλο πανηγύρι το Δεκαπενταύγουστο.

Ο κυρίως ναός κτίστηκε κατά την Τουρκοκρατία κι ο θρύλος λέει ότι επειδή οι οθωμανικές αρχές απαγόρεψαν τη χρήση νερού στην ανοικοδόμησή του, οι ντόπιοι κτηνοτρόφοι τον έκτισαν με γάλα!

Στα χωριά της περιοχής: Παρασπόρι και Σκοπή

Μας χωρίζουν δυο χιλιόμετρα από το Παρασπόρι. Τους έχω υποσχεθεί καφέ στο παραδοσιακό καφενείο του χωριού, αλλά αμφιβάλλω, αν θα βρούμε τίποτα εποχή λιομαζώματος. Ω του θαύματος, η παραδοσιακή ταβέρνα «Κασσαλής» είναι ανοικτή και ναι, θα μας φτιάξει και καφέ! Πρώτα όμως θα τους πάω -με το ζόρι- στην «Κάτω Βρύση» του χωριού, όπου τρέχει κρύο το νεράκι. Θα δροσιστούμε και μ’ ένα ζουμερό μανταρίνι από τα γειτονικά περβόλια και μετά πίσω στο εορταστικά στολισμένο μικρό χωριό, που ιδρύθηκε από μικρασιάτες πρόσφυγες.

Παρασπόρι, το χωριό των προσφύγων με την ωραία θέα προς Σητεία

Στην Κάτω Κρήνη Παρασπορίου τρέχει ακόμα το νερό

Στον χώρο γύρω απ' αυτήν γινόταν παλιά το πανηγύρι του χωριού

ecballium elaterium (πικραγγουριά), μια μεγάλη αποικία από τα εκτινασσόμενα σπόρια του φυτού (αγαπημένο παιχνίδι των παιδικών μας χρόνων) δίπλα στην κρήνη

Αραλίκι κάτω απ' τον ήλιο στην εορταστική ταβέρνα "Κασσαλής"

Δύσκολα ξεκολλάμε από την ωραία θέα, τον καφέ και το λιατσάκι, αλλά είναι ώρα να φύγουμε. Από την εκκλησία του Αγίου  Γεωργίου στην άκρη του χωριού, που φιλοξενεί τάφους της οικογένειας των Κορνάρων, παίρνουμε κατηφορικό χωματόδρομο με ωραία θέα ως το γραφικότατο εκκλησάκι της Μεταμορφώσεως, του 1881 (κατά την επιγραφή στο ανώθυρο), με τους ανάγλυφους ρόδακες στη στέγη, το μινιμαλιστικό εσωτερικό, που μοιάζει με σπιρτόκουτο, τον περίβολο-μπαλκόνι στην πράσινη κοιλάδα και τη θέα στη Σκοπή απέναντι.

Το εκκλησάκι της Μεταμορφώσεως, απέναντι απ' τη Σκοπή, πνιγμένο στη βλάστηση της κοιλάδας του Σκλαβεδιάκου

Πολύ όμορφο και μικροσκοπικό (το εσωτερικό του μοιάζει με σπιρτόκουτο), φέρει επιγραφή στο ανώθυρο 1881)

Λεπτομέρεια με τον ρόδακα της στέγης. Στο βάθος αριστερά φαίνεται η Σκοπή

Η ίδια εκκλησία ιδωμένη από την απέναντι μεριά

Μανιτάρια ξεφύτρωσαν ήδη στα μέρη αυτά, καθώς έχουν αρκετή υγρασία

Από εδώ θα πάρουμε στενό μονοπάτι που κατεβαίνει στον μυχό του ξεροπόταμου και περνώντας το παλιό χτιστό γεφυράκι θα βγούμε ανηφορίζοντας στη Σκοπή, κεφαλοχώρι της περιοχής, ονομαστό για τους αυθεντικούς κατοίκους του. Πλούσιο χωριό με άφθονο νερό κι εύφορη γη, με ένα πλέγμα από καταπότες να οδηγούν στα περβόλια με τα εσπεριδοειδή και τις ρογδιές. Εντυπωσιακά και τα παλιά ερειπωμένα σπίτια στην κάτω πλευρά. Αντίθετα όσο ανεβαίνεις κοντά στη δημοσιά, στο νεώτερο χωριό η δόμηση είναι μάλλον άναρχη κι αχαρη. Οπωσδήποτε ένα μέρος που έχει ενδιαφέρον.

Σκοπή, ένα κεφαλοχώρι της περιοχής: ΠΑΝΩ: εκκλησάκι Αγίου Βασιλείου στην κάτω μεριά του χωριού.  ΚΑΤΩ: ακολουθώντας τα μονοπάτια του καταπότη πνιγμένα στη βλάστηση ως την παιά κρήνη του χωριού

Ήρθε η ώρα για τον απολογισμό της μέρας: περπατήσαμε γύρω στα 13 χιλιόμετρα σε 5 ώρες με τις στάσεις. Στα συν της ημέρας η πολύ θετική διάθεση κι επικοινωνία. Μια ομάδα που φαινόταν εντελώς παράταιρη κι ανομοιογενής, «έδεσε» τελικά πολύ καλά. Κι όταν στο τέλος όλοι ανταλλάξανε τηλέφωνα με όλους, σκέφτηκα αυθόρμητα παραφράζοντας το γνωστό τραγούδι: «Γιατί εμείς δεν περπατάμε για να ξεχωρίσουμε, αδερφέ μου, απ’ τον κόσμο, εμείς περπατάμε για να σμίξουμε τον κόσμο». Κι αυτή είναι η καλύτερη ανταμοιβή για έναν αρχηγό!!!

Αρχηγοσέλφι σε εορταστική διάθεση (Παρασπόρι)

ΑΡΧΗΓΟΣ: Μαρία Μετζογιαννάκη

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ:  Μαρία Μετζογιαννάκη

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Μ. Μετζογιαννάκη

ΒΙΝΤΕΟ: ----------------

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΖΟΠΟΡΙΑΣ: -----------------------