ΦΙΝΟΚΑΛΙΑ – ΦΑΡΑΓΓΙ ΣΚΟΤΕΙΝΗΣ – ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ

Τελευταία μέρα του Αυγούστου, Κυριακή 31-8-2025, κι ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου επανήλθε στις πρωινές πεζοπορίες, λίγο πρώιμα, όπως αποδείχτηκε, καθώς η μέρα προέκυψε ιδιαίτερα ζεστή και μας ταλαιπώρησε. Μας αποζημίωσε ωστόσο με ένα δροσερό μπάνιο σε μια ολότελα ακύμαντη θάλασσα, κάτι που δε συμβαίνει συχνά στο Άνω Μεραμπέλλο, μια από τις πιο ανεμοδαρμένες περιοχές του νομού μας.

Στη Φινοκαλιά

Ξεκινάμε από τον έρημο οικισμό της Φινοκαλιάς, 32 χλμ ΒΑ της Νεάπολης. Η  Ρένια, η Μαρίνα κι ο Μιχάλης με καταγωγή από την περιοχή «δε μένει κανένας δυστυχώς πια εδώ, παρεκτός ενός Γερμανού φιλόζωου» μας λένε. Μιλάμε ακόμα για τον γνωστό Περιβαλλοντικό Σταθμό κοντά στο χωριό, με πάνω από 30 χρόνια λειτουργίας, υποστηριζόμενο από το Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Κρήτης κι ευρωπαϊκά δίκτυα περιβαλλοντικών παρατηρήσεων, ανοικτό τα τελευταία χρόνια και στα σχολεία με σκοπό την ευαισθητοποίηση των μαθητών στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής! Η Ρένια ως εκπαιδευτικός  έχει έρθει εδώ με το σχολείο της πολλές φορές!

Εγκαταλελειμμένος οικισμός κοντά στη Φινοκαλιά με μεγάλες στέρνες άδειες από νερό. 

Και πολλά αλώνια

Λίγο πριν την κάθοδο στο φαράγγι

Το οποίο διακρίνεται κάτω αριστερά σαν μια σχισμή, που οδηγεί στη θάλασσα

Το φαράγγι

Από υψόμετρο λοιπόν 240 μέτρων παίρνουμε κατηφορικό χωματόδρομο, ο οποίος μας οδηγεί σε εγκαταλελειμμένο αγροτικό οικισμό με τα κτίρια, τις δεξαμενές και τα αλώνια του κι έπειτα στην είσοδο του φαραγγιού της Σκοτεινής, που φαίνεται από ψηλά σαν μια σχισμή στα αριστερά μας, που οδηγεί στη θάλασσα. Το μικρό φαράγγι είναι στενό με ψηλά κάθετα τοιχώματα και δασωμένο. Οι ακτίνες του ηλίου δύσκολα το διαπερνούν κι έτσι δικαιολογείται το όνομά του. Σε πολλά σημεία του βρίσκουμε ίχνη ανθρώπινης παρέμβασης, όπως στενά πηγάδια, γούρνες, τοιχία που φράζουν σπηλιαρίδια. Σύντομα το περνάμε κι αγναντεύουμε τις ακτές. Με ενδιαφέρον ανάγλυφο, βράχια και σπηλιές, σίγουρα φιλοξενούν πολλά ψάρια. Κάποιοι ψαροντουφεκάδες επωφελήθηκαν του καλού καιρού και βγήκαν για ..κυνήγι. Ωστόσο εμείς πρέπει να κρατηθούμε ψηλά ακολουθώντας τα περάσματα  ανάμεσα σε βράχια και χαμηλή βλάστηση, πορεία ελεύθερη και κουραστική σε τοπίο σκληρό χωρίς σκιά.

Το φαράγγι έχει πολλή βλάστηση και κάθετα τοιχώματα, που εμποδίζουν τις ακτίνες του ήλιου να μπουν, γι' αυτό ονομάζεται και "Σκοτεινή"

Οι όμορφες βόρειες ανεμοδαρμένες ακτές, κατ' εξαίρεση γαλήνιες σήμερα!

Τα περάσματα όμως είναι ψηλότερα απ' τη θάλασσα και ο ήλιος με την απουσία σκιάς δυσχεραίνει την πορεία μας

Η θέα όμως αποζημιώνει

Ναός και παραλία του Αγίου Ανδρέα

Κάποτε όμως έρχεται η ανταμοιβή καθώς φτάνουμε σε στεγασμένη δεξαμενή –χωρίς ίχνος νερού δυστυχώς, αν και επικοινωνεί κατευθείαν με πηγή. Από εδώ θα σπεύσουμε στον μικρό κόλπο του Αγίου Ανδρέα, όπου θα σβήσουμε την κάψα μας πλατσουρίζοντας σαν μικρά παιδιά. Έπειτα βρεγμένοι ακόμα θα ανηφορίσουμε προς το ομώνυμο εκκλησάκι, κρυμμένο σε μια συστάδα πεύκων ανάμεσα στους βράχους. Παραμερίζοντας τη σίτα του διαπιστώνουμε ότι μέρος του ναού είναι χωμένο στον βράχο, από όπου έρεε κάποτε αγίασμα, το υπόλοιπο είναι στολισμένο με τοιχογραφίες. Ένα πολύ ιδιαίτερο μέρος!

Στη συνέχεια θα πάρουμε τον άχαρο τσιμεντόδρομο για την ανηφορική επιστροφή μέσα στο καταμεσήμερο κρυφοκοιτώντας το γαλάζιο πέλαγος, που μας στέλνει που και ριπή φρεσκάδας. Λίγο πριν το χωριό αυτοσχέδιοι κούκοι μας οδηγούν από  παλιό καλντερίμι πίσω στην αφετηρία.

Όμορφη διαδρομή στις πιο απομονωμένες ακτές του ΒΔ τμήματος του νομού μας γύρω στα 7,5 χλμ με υψομετρική 360 μέτρα. Ευχαριστούμε πολύ τον αρχηγό μας, τον Χάρη Σιαμπάνη, καθώς και τους 30 ηρωικούς πεζοπόρους. Καλή σεζόν κι ασφαλείς  πεζοπορίες σε όλους μας!

Δίπλα στην στεγασμένη στέρνα αρχίζει ο χωματόδρομος κι από κάτω είναι η ακτή του Αγίου Ανδρέα

Όπου πέσαμε όλοι να δροσερέψουμε

Στο εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα

Το οποίο είναι χωσμένο μέσα στον βράχο, από όπου κάποτε έβγαινε αγίασμα

Ο Απόστολος Ανδρέας, Πρωτόκλητος, γιατί κατά την παράδοση πρώτον κάλεσε αυτόν ο Χριστός, αφού διέδωσε το κήρυγμα του Θεού, πέθανε με μαρτυρικό σταυρικό θάνατο, σε σταυρό σχήματος Χ, κατόπιν δικής του επιλογής, γιατί θεώρησε ότι δεν του άξιζε να σταυρωθεί στον ίδιο σταυρό με τον Χριστό

Ολόγραφη η υπόλοιπη εκκλησία

Επιστροφή στη Φινοκαλιά πρώτα από χωματόδρομο και μετά από μονοπάτι

ΑΡΧΗΓΟΣ: Χάρης Σιαμπάνης

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Μαρία Μετζογιαννάκη, Δέσποινα Σαμπροβολάκη

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Μαρία Μετζογιαννάκη

ΒΙΝΤΕΟ: --------------

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΖΟΠΟΡΙΑΣ : Χάρης Σιαμπάνης

Με την υποστήριξη του Wikiloc

ΠΑΧΕΙΑ ΑΜΜΟΣ – ΒΑΣΙΛΙΚΗ

Μια εύκολη αλλά ενδιαφέρουσα πεζοπορία στον επονομαζόμενο «ισθμό» της Ιεράπετρας, το πιο στενό σημείο το Νομού Λασιθίου για πρόσβαση από τα βόρεια στα νότια παράλια, πραγματοποίησε ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου το απόγευμα της Κυριακής 24 Αυγούστου 2025. Μια πρόταση πεζοπορίας που κινητοποίησε γύρω στους 30 περιπατητές, ομάδα ετερόκλητη, με πολλούς ξένους, ντόπιους, μεγάλους και μικρούς, που ως το τέλος της βραδιάς έδεσε ομαλά κι άφησε όμορφες αναμνήσεις!

Ομαδική μας λίγο πριν τη Βασιλική με το φαράγγι του Χα στο βάθος!

Στα χνάρια των δρομέων του λαϊκού δρόμου Βασιλικής, αλλά …και της ιστορίας!

Αλλά ας τα πάρουμε με τη σειρά: Η ομάδα ξεκινά απ’ το παραλιακό χωριό της Παχείας Άμμου στον μυχό του κόλπου του Μεραμπέλλου, νέο χωριό, που αναφέρεται πρώτη φορά το 1920 ως επίνειο της Βασιλικής. Από τότε βέβαια πολλά έχουν αλλάξει, αφού η Παχεία Άμμος έχει αναπτυχθεί πολύ με σχεδόν 600 κατοίκους, ενώ η Βασιλική σχεδόν ρημάσει. Η μέρα είναι δροσερή με αρκετό αέρα –σύνηθες φαινόμενο εδώ-. Αφού συστηνόμαστε ακολουθούμε τα χνάρια των δρομέων του λαϊκού δρόμου της προηγούμενης Κυριακής, που ήταν εξάλλου και το έναυσμα της σημερινής πεζοπορίας. Πραγματικά παίρνουμε τον χωματόδρομο δίπλα στο ξερό ρυάκι με τις καλαμιές στο μέσο του οικισμού κι η διαδρομή είναι τόσο καλά σηματοδοτημένη, που δεν την χάνεις με τίποτα! Ξέρουμε επίσης ότι είναι 10 χλμ σε χωματόδρομο, όπως εξυπηρετούσε τις βασικές ανάγκες των δρομέων.

Ξεκίνημα από την Παχεία Άμμο, χωριό ταχέως αναπτυσσόμενο λόγω της μεγάλης παραλίας (η μεγαλύτερη στα βόρια παράλια για τον νομό Λασιθίου, αλλά δυστυχώς μαζεύει σκουπίδια, καθώς βρίσκεται στον μυχό του κόλπου του Μεραμπέλλου). Επίνειο κάποτε της Βασιλικής, την έχει τώρα πια ξεπεράσει σε πληθυσμό, λόγω της εγγύτητας με τη θάλασσα και της κομβικής της θέσης στον ΒΟΑΚ!

Η θαλάσσια περιοχή ανατολικά της Παχειάμμου. Διακρίνονται η Ψείρα, η Αγία Φωτεινή και το αλιευτικό καταφύγιο

Αγία Φωτεινή (κατά την επιστροφή)

Αλιευτικό καταφύγιο το βράδυ. εδώ γίνονται και διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις 

Διαδρομή από χωματόδρομο με θέα στη Θρυπτή και το φαράγγι του Χα

Πολύ καλή σηματοδότηση

Φαίνεται μονότονη καθώς είναι κυρίως πεδινή όμως την ομορφιά της την έχει. Καταρχάς οι σκονισμένοι ελαιώνες, τα τζιτζίκια που σου παίρνουν τα αυτιά και σου θυμίζουν ότι είναι το αθάνατο ελληνικό καλοκαίρι! Κι επιπλέον σε όλη σχεδόν την πορεία αντικρίζεις όλη την κορυφογραμμή της Θρυπτής και το περίφημο φαράγγι του Χα. Έπειτα συναντάς διάσπαρτα στοιχεία της αγροτικής ζωής του παρελθόντος: αλώνια, στεγασμένα πηγάδια, αγροικίες. Κι ακόμα τεκμήρια της μακριάς ιστορίας του τόπου ανά τους αιώνες όπως το σχεδιαζόμενο ιταλικό νεκροταφείο (δε χρησιμοποιήθηκε ποτέ επειδή οι Ιταλοί στο μεταξύ αποχώρησαν - σώζεται μόνο μέρος του περίβολου), ο Κούλες (λέγεται Καζάρμα απ’ τους ντόπιους, αλλά είναι οθωμανικό κάστρο, που κτίστηκε το 1868 από τον Αθνή Πασά) στην κορυφή του παρακείμενου λόφου Κεφάλα, που δικαιολογείται απ’ την στρατηγική κι εμπορική θέση-κλειδί του Ισθμού. Κι ακόμα ο χώρος του μινωικού νεκροταφείου και ο χαμηλός λόφος Καστέλλι με τον αρχαιολογικό χώρο, που δυστυχώς δεν προλάβαμε να επισκεφθούμε, γιατί σουρουπώνει νωρίς πια! Ο τελευταίος είναι από τους πιο σημαντικούς μινωικούς οικισμούς της ανατολικής Κρήτης, που ανέσκαψε πρώτη στις αρχές του 20^ου αιώνα η Χάριετ Μπόυντ κι αργότερα ο Ρίτσαρντ Σίγκερ, ονόματα-θρύλοι για την εντόπια αρχαιολογία. Σημαντική και η κεραμική της περιοχής, γνωστή και ως ρυθμός Βασιλικής!

Το τοιχίο από το ιταλικό νεκροταφείο, το οποίο οριοθετήθηκε μεν ωστόσο δεν έχει καμία ταφή γιατί στο μεταξύ ο πόλεμος τέλειωσε

Τυχερός όποιος έχει τέτοια θέα

Φαράγγι του Χα, ένα σχίσιμο γης στην οροσειρά της Θρυπτής, ένα από τα ομορφότερα και αγριότερα με τον μεγαλύτερο καταρράκτη της Ελλάδας 

Αναζητώντας διέξοδο για το Κάστρο στον λόφο Κεφάλα

Ο παντελής κι ο Κωστής, οι λιλιπούτειοι φίλοι μας, που θυμόντουσαν από που είχαν ανέβει κάποτε με τους γονείς τους. Εδώ στο κολωνάκι της κορυφής, πίσω φαίνεται το κάστρο, η δίοδος προς το οποίο έχει πια δασώσει.

Στο Κάστρο (οθωμανικός Κούλες που κτίστηκε το 1868 από τον Αθνή Πασά, για να ελέγχει τον ισθμό)

Η πάνω (δυτική) πλευρά της Βασιλικής, όπου δεσπόζει η εκκλησία της Αγίας Τριάδας και Κοιμήσεως της Θεοτόκου με τις περίτεχνες αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες, είναι πια ερειπωμένη. Από εδώ περνά και το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4.

Αν και το χωριό φαίνεται να είναι καταλάκκουβα, αν ανεβεί κανείς στην πίσω πλευρά βλέπει ως και τη θάλασσα και την Ψείρα

Και το Ε4 περνάει απ' τη Βασιλική 

Ο τόπος είναι οι άνθρωποι – Ένα μεγάλο «ευχαριστώ»

Όμως σε κάθε τόπο πέρα απ’ τη φύση και τα μνημεία τον παλμό τον δίνουν οι άνθρωποι. Εδώ οι κάτοικοι της Βασιλικής αγκάλιασαν πραγματικά την πρωτοβουλία. Μας υποδέχτηκαν στην Παχειά Άμμο κι άλλοι περπάτησαν μαζί μας ( βλ. Τασούλα, Βαγγελιώ και η ‘συμμορία’ των πιτσιρικάδων, που μας έδειξε όλα τα κατατόπια), άλλοι (ο Γιώργος κι ο Μιχάλης, παλιά μας μέλη, κάτοικοι της περιοχής, ο Μιχάλης ο Εγγλεζάκης και τα άλλα παιδιά του Πολιτιστικού συλλόγου) μας περίμεναν στην επιστροφή στη Βασιλική ετοιμάζοντας απλόχερο κέρασμα για μας! Πιο πολύ εντυπωσιάστηκαν οι ξένοι μας και ρωτούσαν «τι οφείλουν;» κι όταν κατάλαβαν ότι όλο αυτό ήταν μια πράξη φιλοξενίας που έρχεται απ’ τα βάθη των αιώνων ξέσπασαν στο τέλος σε ένα δυνατό αυθόρμητο χειροκρότημα. Ήρθαμε άγνωστοι, φεύγουμε με φίλους!

Η κάτω (ανατολική) πλευρά της Βασιλικής φημίζεται για την πλατεία και το καφενείο της το καλοκαίρι. 

Η λιμνούλα με τα χρυσόψαρα στην πλατεία. Κάτω στενά της Βασιλικής!

Όμορφη ατμόσφαιρα κι ένα γενναίο κέρασμα για το καλωσόρισμα από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Βασιλικής και τους φίλους μας από την Παχειάμμο στο παλιό σχολείο!

Στην αίθουσα του σχολείου λειτούργησε κατά τη διάρκεια των αγώνων έκθεση κεραμικής (η Βασιλική συνδέεται με τη συγκεκριμένη τέχνη απ' τα μινωικά χρόνια, υπάρχει και δικό της στιλ αγγειοπλαστικής, γνωστό ως ρυθμός βασιλικής). Εδώ η αρχηγός και γραμματέας του συλλόγου, Μαρία Μετζογιαννάκη με τον Πρόεδρό μας, Παναγιώτη Ευδαίμων, η δεινή ερασιτέχνης φωτογράφος, Ευγενία Κοπανάκη και δεξιά ο Πρόεδρος του πολιτιστικού Συλλόγου Βασιλικής, Μιχάλης Εγγλεζάκης, τον οποίο, όπως κι όλο το συμβούλιο ευχαριστούμε!

Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες ένα ευχαριστώ είναι πολύ λίγο! Παίρνοντας το δρόμο της επιστροφής κάτω απ’ τον νυχτερινό ασέληνο ουρανό (άλλο ανεκτίμητο δώρο της απογευματινής πορείας αυτό!) σκέφτομαι πως δεν μπορείς να κάνεις αυθεντική πεζοπορία αν δεν έρθεις σε επαφή με τους ντόπιους που ξέρουν κι αγαπάνε τον τόπο τους, που ξέρουν την ιστορία, που συνοδεύει την κάθε γωνιά του! Τέτοιοι υπάρχουν πολλοί εδώ στη Βασιλική κι έχουμε αφήσει εκκρεμότητες για μια μεγαλύτερη -κανονική πια- πεζοπορία κατά τη διάρκεια της χειμερινής σεζόν, που τώρα αρχίζει!

Οι γάτες της Βασιλικής

Κι ο Μελένιος στον δρόμο της επιστροφής κάτω απ' τον σκοτεινιασμένο ουρανό!

ΑΡΧΗΓΟΙ: Μαρία Μετζογιαννάκη - Τασούλα Περάκη

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Λεωνίδας Κλώντζας, Παναγιώτης Ευδαίμων, Μαρία Μετζογιαννάκη, Ευγενία Κοπανάκη, Χαρά Κουκουράκη

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Μαρία Μετζογιαννάκη

ΒΙΝΤΕΟ: --------------

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΖΟΠΟΡΙΑΣ : 

Παναγιώτης Ευδαίμων