ΦΑΡΑΓΓΙ ΜΥΛΩΝ ΚΑΙ ΠΑΤΣΟΥ

Πεζοπορία σε δύο εντυπωσιακά φαράγγια του νομού Ρεθύμνου, των Μύλων και του Πατσού, διοργάνωσε ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου, την Κυριακή 19 Ιουλίου 2020.

Ακολουθήσαμε για πρώτη φορά μια ενδιαφέρουσα διαδρομή, ανάμεσα σε απίστευτα καταπράσινα τοπία με άφθονα τρεχούμενα νερά, που παρουσιάζουν λαογραφικό ενδιαφέρον και φιλοξενούν ξεχωριστούς τόπους θρησκευτικής λατρείας.

Πολύ νωρίς το πρωί, επιβιβαστήκαμε σε λεωφορείο (διατηρώντας λόγω κορονοϊού τις αποστάσεις)  και μετά από 3 περίπου ώρες φτάσαμε στην είσοδο του φαραγγιού των Μύλων.

Το φαράγγι των Μύλων είναι μια εντυπωσιακά πράσινη όαση, που απέχει μόνο 7χλμ. από την πόλη του Ρεθύμνου. Το ‘Μυλιανό’ φαράγγι είναι στην πραγματικότητα μια καταπράσινη κοιλάδα, που φιλοξενεί σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας! Ξεκινά δυτικά από το χωριό Χρωμοναστήρι και νότια του χωριού Ξερό Χωριό και τα τελευταία χρόνια αποτελεί πόλο έλξης για περιπατητές.

Στο κέντρο του μικρού αυτού επίγειου παράδεισου συναντούμε το παλιό και έρημο σήμερα χωριό των Μύλων. Χτίστηκε την εποχή της Ενετοκρατίας, όπως φανερώνουν δείγματα ενετικής αρχιτεκτονικής σε μισογκρεμισμένα σπίτια και νερόμυλους και χωρίζεται σε δύο γειτονιές, τους Πάνω και τους Κάτω Μύλους. Αρχικά κτίστηκαν νερόμυλοι και αλευρόμυλοι για να προμηθεύουν αλεύρι την πόλη και σταδιακά προστέθηκαν και τα σπίτια δημιουργώντας τον οικισμό. Στη δεκαετία όμως του ‘70 επισημάνθηκε από γεωλόγους η πιθανή κατολίσθηση βράχων, οπότε οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν και να μετοικίσουν λίγα μέτρα ψηλότερα χτίζοντας το ομώνυμο σημερινό χωριό.

Οι κάτοικοι του χωριού ήταν στην πλειοψηφία τους μυλωνάδες και άλεθαν στους 30 νερόμυλους που υπήρχαν στη διαδρομή του ρυακιού τα σιτηρά της γύρω περιοχής. Εκτός από τους πολλούς νερόμυλους, τα πολλά τρεχούμενα νερά της κοιλάδας συντηρούσαν κήπους με οπωροφόρα δέντρα και λαχανικά. Το νερό που τρέχει ολοχρονίς, δημιουργεί στο διάβα του μικρούς καταρράκτες και λιμνούλες, κάτω από τη σκιά θεόρατων πλατάνων. Εκτός από τους νερόμυλους και τα παλαιά σπίτια που σήμερα τα έχουν πνίξει οι κισσοί, μέσα στο φαράγγι συναντάμε και πολλά γραφικά ξωκλήσια και αρκετούς σπηλαιώδεις ναούς. 

Από τα πρώτα κιόλας βήματα μέσα στο 'φαραγγι' μας εντυπωσιάζει η οργιώδης βλάστηση με τα πανύψηλα δέντρα και τα λαίμαργα αναρριχώμενα φυτά, που συχνά καλύπτουν ολόκληρο τον κορμό με τις φυλλωσιές τους. Ακολουθούμε μονοπάτι με ελαφρά ανηφορική κλίση, που ξεδιπλώνεται  παράλληλα με το ρυάκι. Ο κελαριστός ήχος του νερού συνοδεύει διαρκώς τα βήματα μας, ενώ σε αρκετά σημεία πέφτει με ορμή από ψηλότερα βράχια σχηματίζοντας μικρούς καταρράκτες.  Υπάρχουν κάμποσα γεφυράκια, τα περισσότερα όμως είναι κατεστραμμένα και αναγκαζόμαστε να πατάμε πάνω σε μεγάλες πέτρες που ξεχωρίζουν μέσα στο νερό για να περάσουμε απέναντι.

Αυτό όμως που κάνει το τοπίο μοναδικό είναι τα πολυάριθμα απομεινάρια από νερόμυλους και αγροτόσπιτα, που δίνουν μια χαμένη μάχη με το χρόνο και την εγκατάλειψη. Μισοκρυμμένα κάτω από πυκνά αναρριχητικά, αποκαλύπτουν περήφανα άλλοτε μια τοξωτή καμάρα ή πορτοπαράθυρα με περίτεχνα λαξευμένα πελέκια και άλλοτε το πέτρινο αυλάκι που οδηγούσε το νερό στον μύλο. Μερικά κτίσματα είναι σε σχετικά καλή κατάσταση, ενώ διατηρούνται  ακόμη άχρηστες και ακίνητες οι στρογγυλές μυλόπετρες, που άλεθαν και μετέτρεπαν τον μόχθο των ξωμάχων σε ζωογόνο τροφή. 

Εύκολα η φαντασία ταξιδεύει στον χρόνο και ζωντανεύει αλλοτινούς καιρούς, τότε που το ρεθεμνιώτικο μυλοτόπι έσφυζε από ζωή και πολυμελείς οικογένειες μοχθούσαν για την επιβίωση γύρω από τους νερόμυλους.

Κάναμε σύντομη στάση στο χώρο αναψυχής και συνεχίσαμε βαδίζοντας κάτω από σκιερές πρασινάδες, ακούγοντας πάντα με τον γάργαρο ήχο του νερού, μέχρι τον οικισμό 'Χρωμοναστήρι'. 

Επισκεφθήκαμε το 'ξωκλήσι των Παρθένων' και ξεκουραστήκαμε στο παρακείμενο κιόσκι, απολαμβάνοντας την όμορφη θέα προς τον κάμπο και την ακτογραμμή του Ρέθυνμου. Ολοκληρώσαμε την διάσχιση του φαραγγιού σε 2 ώρες, έχοντας περπατήσει 5,8 καταπράσινα χιλιόμετρα. Στη συνέχεια επιβιβαστήκαμε στο λεωφορείο και κατευθυνθήκαμε νότια προς το φαράγγι του Πατσού. 

Το φαράγγι του Πατσού ή του Αγίου Αντωνίου βρίσκεται 8χλμ Ν.Δ. της Μονής Αρκαδίου, στην καταπράσινη επαρχία Αμαρίου. Ξεκινά σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από το ομώνυμο χωριό και τα νερά του χειμάρρου που το διαρρέει σε όλο του το μήκος χύνονται στην εντυπωσιακή λίμνη του φράγματος των Ποταμών. Ο σημαντικός υδροβιότοπος της τεχνητής λίμνης εγκαινιάστηκε το 2009 και συγκεντρώνει τα νερά από το Φαράγγι της Πατσού, την κοιλάδα της Παντάνασσας και το ρέμα της Σταυρομάνας. Στο φράγμα Ποταμών καταλήγουν πολλοί επισκέπτες, για να θαυμάσουν το καταπράσινο τοπίο, ενώ πριν μερικά χρόνια ήρθε στο προσκήνιο, όταν εντοπίστηκε ένα δίμετρος … κροκόδειλος (Σήφη τον ονομάτισαν τα ΜΜΕ), που προφανώς απελευθέρωσε κάποιος ασυνείδητος.

To φαράγγι μέχρι ένα σημείο είναι πολύ εύκολο στη διάβαση του, καθώς έχει διαμορφωθεί άνετο μονοπάτι από τη δασική υπηρεσία, που καταλήγει στο στενότερο σημείο με ένα μοναδικό καταρράκτη που πέφτει μέσα σε σπηλιά. Στη συνέχεια το φαράγγι στενεύει και η κατάβαση –ιδιαίτερα το χειμώνα- είναι αρκετά δύσκολη. Πέρα από το υπέροχο φυσικό τοπίο, το φαράγγι είναι γνωστό για το σπηλαιώδη ναό του Αγίου Αντωνίου, που κατά την αρχαιότητα αποτέλεσε λατρευτικό σπήλαιο αφιερωμένο στον Κραναίο Ερμή. Ο τόπος λατρείας βρίσκεται μέσα σε μια τεράστια σπηλιά, όπου πάνω σε μια βραχώδη προεξοχή, υπήρχε αρχικά ο βωμός του παγανιστικού ιερού, για να τον διαδεχτεί στους αιώνες που ακολούθησαν η χριστιανική λατρεία. Η ιερότητα του χώρου παρέμεινε ανέγγιχτη από την μινωϊκή εποχή μέχρι τους πρώτους αιώνες της ρωμαϊκής κατάκτησης του νησιού. Θεωρείται ότι λάμβαναν χώρα τελετές συνδεδεμένες με τη μινωϊκή λατρεία της φύσης που είχαν ως επίκεντρο το μυστήριο της αλλαγής των εποχών και την ανανέωση του κύκλου της βλάστησης (ο Ερμής λατρευόταν σε όλο το νησί ως προστάτης των βοσκών και των δασών). Κατά τη ρωμαϊκή εποχή προστέθηκε η λατρεία του Πάνα, την οποία διαδέχτηκε τους χριστιανικούς χρόνους ο ΄Αγιος Αντώνιος ο  Ερημίτης. Εντύπωση προκαλούν τα πολυάριθμα χαρτάκια με προσευχές και απόκρυφες ευχές, που έχουν τοποθετήσει οι πιστοί στα βράχια γύρω από το ναό.

Μετά από μισή περίπου ώρα φτάσαμε στην είσοδο του φαραγιού. Μια ογκώδης ξύλινη κατασκευή αναγγέλλει την είσοδο στο φαράγγι, που αρχικά είναι 'ανοικτό' και περιβάλλεται από κατηφορικές βουνοπλαγιές κατάφυτες από πλατάνια που καταλήγουν στο ρυάκι, στο βάθος της ρεματιάς. Ακολουθούμε μονοπάτι που ανηφορίζει ελαφρά προστατευμένο από μια ξύλινη περίφραξη, ενώ τριγύρω υπάρχουν παγκάκια, τραπέζια και ένα αυτοσχέδιο BBQ για στιγμές χαλάρωσης δίπλα στη φύση.

Ανηφορίζουμε μέχρι τον σπηλαιώδη ναό του Αγίου Αντωνίου, ένα ξωκλήσι με μοναδική γραφικότητα, φωλιασμένο μέσα σε βράχο, σε ένα τόπο 'ποτισμένο' με την πίστη χιλιάδων ανθρώπων που για χιλιετίες είχαν την ανάγκη να παραδώσουν τις ελπίδες και τους φόβους τους σε ένα 'ανώτερο ον'. 

 

Αφήνουμε πίσω μας το εκκλησάκι, με τα τάματα και τις ενδόμυχες ευχές των πιστών φυλαγμένες σε χαρτάκια μέσα στο βράχο και συνεχίζουμε κατηφορικά. Σύντομα το μονοπάτι τελειώνει και ένα ξύλινο γεφύρι μας οδηγεί στην αριστερή πλευρά του φαραγγιού. 





Από το σημείο αυτό η διάσχιση είναι αρκετά δύσκολη, καθώς πρέπει να σκαρφαλώσουμε πάνω σε τεράστιους μονόλιθους που έχουν λαξευτεί στο πέρασμα των αιώνων από το νερό και να παρακάμψουμε ή να κολυμπήσουμε σε 'κολύμπες', με νερό που πολλές φορές ξεπερνά το μπόι μας. 

Η πορεία μας ελίσσεται ανάμεσα από βράχους που σχηματίζουν φυσικές γέφυρες και στενά περάσματα, ενώ υπάρχουν πολλοί μικροί καταρράκτες, με αναπόφευκτα τα ευχάριστα πλατσουρίσματα στο δροσερό νερό. Διασχίζουμε το φαράγγι περνώντας ανάμεσα από φυσικούς πέτρινους θόλους και τούνελ ή σκαρφαλώνοντας πάνω στους διάσπαρτους ογκόλιθους. 

Στα δύσκολα σημεία υπάρχουν ξύλινα γεφυράκια ή διάδρομοι προσπέλασης, ενώ πάνω στους απότομους βράχους έχουν τοποθετηθεί τεντωμένα βοηθητικά σκοινιά. Δυστυχώς πολλά  γεφύρια είναι κατεστραμμένα και τα σάπια ξύλα τους αφήνουν επικίνδυνα ανοίγματα και σε πολλές σκάλες τα περισσότερα σκαλιά λείπουν. 

 

 

Βοηθάμε και στηρίζουμε ο ένας τον άλλο και φτάνουμε μέχρι που φτάνουμε σε μια σπηλιά που έχει σχηματιστεί από τεράστια, σωριασμένα βράχια. Το νερό συνεχίζει την πορεία του ανάμεσα στα βράχια και στη μέση της σπηλιά σχηματίζει ένα εντυπωσιακό καταρράκτη, που κάνει το σκηνικό να μοιάζει παραμυθένιο!
Ισορροπούμε πάνω στα μεγάλα βράχια και χρησιμοποιώντας τα σκοινιά ασφαλείας φτάνουμε την μεγάλη κολύμπα, μια γαλάζια λίμνη με δροσερό νερό, που αντανακλά το φως του ήλιου πάνω στα κάθετα βράχια.  Ο πειρασμός είναι μεγάλος και ορμούμε στο δροσερό νερό ή πέφτουμε μέσα με φόρα από τα ψηλά βράχια. Απολαμβάνουμε το μπάνιο μας στην νεραϊδένια λιμνούλα, μια αίσθηση διαφορετική και ανώτερη από το μπάνιο στη θάλασσα. 

΄Οσο η ομάδα ανακτά δυνάμεις  ...πλατσουρίζοντας, τρία μέλη της ομάδας συνεχίζουν την κατάβαση, για να διαπιστώσουν αν μπορούμε να συνεχίσουμε την πορεία. Δυστυχώς η ξύλινη σκάλα που είναι απαραίτητη για να προχωρήσουμε με ασφάλεια είναι εντελώς κατεστραμμένη και είναι επικίνδυνο και δύσκολο να συνεχίσουμε. Αποφασίζουμε να επιστρέψουμε στη είσοδο του φαραγγιού, ακολουθώντας αντίθετα την ίδια πορεία. Δεν έλειψαν και οι ρομαντικές εκπλήξεις μέσα στο φαράγγι, καθώς ο συνοδοιπόρος Χρήστος αποφάσισε να κάνει πρόταση γάμου στην εκλεκτή της καρδιάς του την Κατερίνα, προσφέροντας της δακτυλίδι αρραβώνων κάτω από τα επιβλητικά βράχια του Πατσού (!).

Καταλήξαμε στην είσοδο μετά από δύο ώρες έχοντας περπατήσει 3χλμ περίπου. Σε κοντινή ταβέρνα απολαύσαμε  νόστιμο φαγητό και δροσερά ποτά και στην συνέχεια επιβιβαστήκαμε στο λεωφορείο για την επιστροφή, περνώντας δίπλα από την τεχνητή λίμνη του Αμαρίου, που αστράφτει καταγάλανη κάτω από τον καλοκαιρινό ήλιο.



Οπως κατέγραψαν τα gadget της ομάδας κάναμε 17.000 βήματα διασχίζοντας τα Ρεθυμνιώτικα φαράγγια, με κάθε βήμα να μας αποκαλύπτει μια πανέμορφη, καταπράσινη φύση!!!

    ΑΡΧΗΓΟΣ: Παναγιώτης Ευδαίμων

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Παναγιώτης Ευδαίμων,  Γιάννης Πάγκαλος

ΒΙΝΤΕΟ: Γιάννης Πάγκαλος, Λεωνίδας Κλώντζας

ΧΑΡΤΗΣ: Λεωνίδας Κλώντζας

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Ελένη Λάμπρου

Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΜΑΣ