ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ

Sunday, 21 April 2024

ΧΡΥΣΟΠΗΓΗ – ΠΑΤΣΟΥ

Μια μικρή περιπέτεια αποδείχτηκε η κοινή πεζοπορία της 21^ης Απριλίου 2024 του Ορειβατικού Συλλόγου Αγίου Νικολάου, του Φυσιολατρικού Ορειβατικού Συλλόγου Σητείας και του Γεωπάρκου Σητείας από τη Χρυσοπηγή ως τις παρυφές του δυτικού Ορνού. Πιο δύσκολη απ’ το αναμενόμενο για μια ανομοιογενή ομάδα περίπου 40 περιπατητών. Όμως στο τέλος όλοι ένιωσαν την ικανοποίηση ότι τα κατάφεραν στα δύσκολα!

Ομαδική απ' του Πατσού!

Προσωπικά πάντα με εξίταρε η Χρυσοπηγή, γνωστή στους ντόπιους ως Ρουκάκα, (όνομα όχι τούρκικο τελικά, καθώς ονομάζεται έτσι ήδη από τη Βενετοκρατία και ως το 1955). Θυμάμαι πάντα τον παππού μου από την Σφάκα να λέει «Από παέ θα παίξω μια να πάω στη Ρουκάκα..» υποδηλώνοντας ότι η Ρουκάκα είναι ένα μέρος κοντινό και πώς αλλιώς αφού βρίσκεται από την πίσω πλευρά των σητειακών βουνών και κάποτε η σύνδεση γινόταν μέσω των περασμάτων ανάμεσα στα βουνά. Λόγω αυτής της φυσικής εγγύτητας τα χωριά μας είχαν αναπτύξει ποικίλες εμπορικές και οικογενειακές σχέσεις. Τα τελευταία χρόνια όμως με τη διάνοιξη των αυτοκινητόδρομων είναι από τα πιο απομακρυσμένα χωριά της περιοχής. Η περιπλοκότητα της οδικής σύνδεσης είναι που κάνει και τη διάσχιση των πανάρχαιων μονοπατιών δύσκολη, καθώς πρέπει να ξεκινήσεις από ένα σημείο και να έρθει άλλος να σε πάρει από την απέναντι μεριά κάνοντας ολόκληρο κύκλο.

Στην πλατεία της Χρυσοπηγής, που ως το 1955 ονομαζόταν Ρουκάκα!

Στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, που μας άνοιξε ο Κωστής Μητσακάκης, κάτοικος Χρυσοπηγής και μέλος της τοπικής ενορίας, παλιό και γραφικό εκκλησάκι

Κεντρική εικόνα του Αγίου

Εντυπωσιακό το τέμπλο

Το ηρώο του χωριού

Αν παρατηρήσει κανείς τα δυτικά σητειακά βουνά θα δει ότι οι ‘περασές’ - τα μονοπάτια για την απέναντι πλευρά πατάνε πάνω στα χαμηλότερα διάσελα της κορυφογραμμής: ένα τέτοιο είναι ανάμεσα στις κορφές Μεγάλης Μούρης και Πισκοπιανής, ένα μέρος εύφορο με μεγάλα χτισμένα πηγάδια («λίμνες»), χαρακτηριστικά της περιοχής, που ονομάζεται στου Πατσού (ποιος ξέρει γιατί). Εκεί είχαμε πάει αρκετές φορές από τη βόρεια πλευρά ξεκινώντας από Τουρλωτή ή Μέσα Μουλιανά. Κι είχαμε τέλεια θέα της κοιλάδας νότια των βουνών. Έφτασε η στιγμή να προσεγγίσουμε το μέρος και από τη νότια πλευρά. Σε αυτό υποσχέθηκε να μας βοηθήσει ο κύριος Γιάννης Καναβάκης, κάτοικος της περιοχής, πρώην Πρόεδρος και ιδρυτής του Φυσιολατρικού κι Εξωραϊστικού Συλλόγου Χρυσοπηγής «Ο Μπέμπονας», από εκείνους τους σπάνιους ανθρώπους, που έχουν πάρει την ανάδειξη του τόπου τους πολύ πατριωτικά!

Τα μεγάλα πηγάδια-λίμνες στου Πατσού!

Κάτω από την επιβλητική κορυφή της Μεγάλης Μούρης

Ξεκινάμε λοιπόν λίγο πρωί-πρωί από την πλατεία της Χρυσοπηγής διασχίζοντας το όμορφο χωριό, που κατά την Τουρκοκρατία είχε πολλούς μουσουλμάνους κατοίκους –καθώς βρίσκεται σε εύφορη κοιλάδα με πολλά νερά (ό,τι μαζεύουν τα βουνά μας από χιόνια τα βγάζουν πλουσιοπάροχα εδώ στα νότια αφήνοντας τα βόρεια χωριά στεγνά). Περνάμε την παλιά κρήνη και την ξέχειλη μεγάλη στέρνα έξω απ’ το χωριό. Ανηφορίζουμε και τραβερσάρουμε ΒΑ την πλαγιά αρχικά σε χωματόδρομο, έπειτα σε μονοπάτι και γρήγορα απλά με ελεύθερη ανάβαση ανάμεσα σε πέτρες, σάρες και θάμνους, καθώς τα μονοπάτια έχουν σβήσει πια με τα χρόνια, τα ελεύθερα κατσίκια και την αχρηστία.

Ξεκινάμε από ανηφορικό χωματόδρομο

Κι έπειτα από μονοπάτι

hard rock

Ανέβασμα πάνω απ' την κοιλάδα, την οποία διασχίζει και το Ε4

Ακόμα κι οι ασπάλαθοι είναι ανθισμένοι αυτή την εποχή

Έντονη η κλίση του εδάφους

Ρίξαμε που και σημάδι!

Όσο μας ταλαιπωρεί αυτή η άτιμη η ανηφόρα, άλλο τόσο «ανοίγει» την καταπληκτική της θέα βήμα-βήμα. Πρώτα βλέπουμε το τοπίο γύρω απ’ το χωριό με χαρακτηριστικό του τους «άσπρουγες», χαμηλούς κάτασπρους λόφους διαφορετικούς από τους γειτονικούς τους. «Γύψος» λέει ο Βαγγέλης Περάκης του Γεωπάρκου και μου εξηγεί πως δημιουργήθηκε (περίπου 265 έως 236 εκατ. χρόνια λόγω εξάτµισης του νερού μέσα στο οποίο είναι διαλυμένοι μετά την ξήρανση των λιμνοθαλασσών, που δημιουργήθηκαν μετά το κλείσιμο της υπερ-ηπείρου Παγγαίας!). «Να κι ο Δρακόλακκος!» λέει ο κύριος Γιάννης και δείχνει ένα μεγάλο βούλισμα από κάτω, που «μαζεύει νερό το χειμώνα»! «Είναι μια δολίνη, ένας χώνος, δηλαδή σπήλαιο του οποίου η οροφή κατέρρευσε εξαιτίας της διάβρωσης του νερού στο ασβεστολιθικό πέτρωμα» εξηγεί ο Βαγγέλης κι εγώ χαίρομαι, που συνδυάζονται εδώ κι αλληλοσυμπληρώνονται οι γνώσεις της επιστήμης με την φαντασία της λαϊκής παράδοσης.

"΄Ασπρουγας", τόσο διαφορετικός από τα γύρω πετρώματα

"Οι γύψοι που εντοπίζονται στην περιοχή νότια του ορεινού όγκου της Σητείας, στην ευρύτερη περιοχή της Χρυσοπηγής ανήκουν στο κατώτερο τµήµα της Ενότητας Φυλλιτών-Χαλαζιτών, µε ηλικία σχηµατισµού το Περµο-Τριαδικό (περίπου 265 έως 236 εκατ. χρόνια). Ανήκουν σε µία κατηγορία ορυκτών που ονοµάζονται εβαπορίτες, εξαιτίας της απόθεσής τους λόγω εξάτµισης του υγρού µέσα στο οποίο είναι διαλελυµένοι. Άλλα ορυκτά που ανήκουν στην κατηγορία των εβαποριτών είναι ο ανυδρίτης και ο αλίτης, δηλαδή το αλάτι.Οι γύψοι που αποτέθηκαν την περίοδο του Περµο-Τριαδικού ανήκουν στο 35% τωνπαγκοσµίων αποθέσεων εβαποριτών, και αυτό γιατί συνδέονται µε το κλείσιµο της υπερ-ηπείρου, της Παγγαίας και τη δημιουργια λιµνοθαλασσών. Εξαιτίας της σταδιακής αποκοπής των λιµνοθαλασσών από την υπόλοιπη θάλασσα, αλλά και του ξηρού κλίµατος που επικρατούσε κατά το Πέρµιο, οι συνθήκες εξάτµισης και απόθεσης τους ήταν ευνοϊκες" (από τον Βαγγέλη Περάκη και το Γεωπάρκο Σητείας)

Ο δρακόλακκος δίπλα στο γυψώδες πέτρωμα, μια δολίνη (σπήλαιο, που κατέρρευσε)
μαζεύει νερό τον χειμώνα

Ωραία λήψη από τον Νίκο Μαράκη

Έχουμε φωτογράφους που κάνουν κάδρο κάθε ασημαντότητα!

Μπορούν να βρουν την ομορφιά και στο πιο ασήμαντο και συνηθισμένο

Πιο πάνω βλέπουμε όλο τον εύφορο κάμπο τον οποίο διασχίζει το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4, που ενώνει Ορεινό, Μπέμπονα, Χρυσοπηγή, Δάφνη κλπ και παλιά ήταν ένα είδος ΒΟΑΚ της εποχής. Στον χάρτη φαίνεται εντυπωσιακά η πεδινή δίοδος ανάμεσα στη Θρυπτή και τα σητειακά βουνά από το Καββούσι ως και τη Σητεία, αλλά και μια άλλη διέξοδος που οδηγεί νότια από το Σταυροχώρι προς Κουτσουρά και το νότιο κρητικό πέλαγος. Σημείο ελέγχου όλων των εμπορικών δρόμων κάποτε το μέρος. Ο κάμπος γεμάτος ελαιώνες (με πολύ καλής ποιότητας ελαιόλαδο), αλλά και κήπους με εσπεριδοειδή.

Όπως πάντα, όσο ανεβαίνεις, ξεδιπλώνεται η θέα. Ο εύφορος κάμπος στη νότια πλευρά των Σητειακών βουνών ήταν πανάρχαιο πέρασμα καθώς ενώνει Καββούσι με Σητεία, αλλά και με τη νότια πλευρά, κάτι που φαίνεται ευκρινώς στην φωτογραφία.

(κάτω) Αν περπατάς με τον Νίκο Μαράκη μαθαίνεις όλα τα είδη φυτών: (κατά σειρά): Centaurea raphanina Πετροκαρά, SEDUM ISPANICUM, Crepis rubra, scutelaria hirta

Στο μεταξύ σε μας η απουσία ευκρινούς μονοπατιού και η σχεδόν κάθετη ανηφόρα δημιουργεί γκρίνια. Φτάνουμε όμως κάποτε στου Πατσού κι έρχεται η πρώτη ικανοποίηση. Το μέρος είναι εντυπωσιακό, όχι μόνο για τα πηγάδια, αλλά και για τη θέα του τόσο στη νότια όσο και στη βόρεια πλευρά από τις ακτές ως το μεσαιωνικό κάστρο του Λιόπετρου. Πιο πολύ όμως εντυπωσιάζει ο ορεινός όγκος της Μεγάλης Μούρης των 1.179 μέτρων να δεσπόζει από πάνω μας. Εδώ θα ξεκουραστούμε, θα πιούμε τη ρακή, που μας κερνά ο αρχηγός, θα βγάλουμε και την ομαδική μας, όπου ο Φ.ΟΡ.Σ.Σ θα αναφωνήσει δυνατά την αντίθεσή του στα αιολικά πάρκα, ένα θέμα που απασχολεί έντονα την υπερφορτωμένη με ανεμογεννήτριες περιοχή της Σητείας.

Εντυπωσιακή σπηλαιόμαντρα κάτω απ' του Πατσού

Ο κύριος Μανώλης Δαγανάκης μάς λέει: "Στην ξερολιθιά δίπλα έβαζε ο πατέρας μου το καζάνι και τυροκομούσε μέχρι το 74. Στην τρύπα μέσα έβαζε τις τάβλες με τα τυριά. Ήταν η καλοκαιρινή μάντρα στου Πατσού"

Αποχαιρετώντας του Πατσού με τα πηγάδια του

Μεγάλη Μούρη, δεύτερη ψηλότερη κορυφή του δυτικού Ορνού (1.179 μέτρα)

Αφήνοντας του Πατσού (πίσω η Μεγάλη Μούρη)

Η περασά για τα βόρεια χωριά

Θέα στις βόρειες ακτές

Ασκόλυμπρος

Κι ο καθιερωμένος πια γύπας, που μας συντροφεύει στις πορείες μας

Διάφορα είδη μικροσκοπικής ορχιδέας

Κι έπειτα θα πάρουμε πάλι τον δρόμο με στόχο να τραβερσάρουμε την πλαγιά της Πισκοπιανής (1.131), να περάσουμε από την «Λίμνη του Μαγιάτικου» (μισογκρεμισμένο σήμερα και ξερό παλιό πηγάδι) κι από κει να κατέβουμε από το μονοπάτι Μονοκαράς-Χρυσοπηγής στο Αμυγδαλοσέλι, γεγονός που αποδείχτηκε δύσκολο, καθώς τα ανεβοκατεβάσματα ανάμεσα στις κορφούλες κούρασαν πολύ την ομάδα και εξάντλησαν την υπομονή της. Έτσι βάλαμε μπρος μια επίπονη κάθετη κατεβασιά ως το χωριό, που καθόλου δε μας διασκέδασε. Τα καταφέραμε όλοι, με τον δικό του χρόνο ο καθένας κι αφιερώνω αυτό το κείμενο στην τελευταία ομάδα, που τερμάτισε με το χαμόγελο και την ικανοποίηση, που προσφέρει πάντα ένα δύσκολο κατόρθωμα! «Απάτητη βουνοκορφή.. δύσβατο μονοπάτι.. ήτανε η αγάπη σου... μα γω κατάφερα τη..!!!», έγραψε η Πόπη το βράδυ κάτω απ’ τις αναμνηστικές φωτογραφίες! Γιατί τελικά το κοντέρ μπορεί να έγραψε γύρω στα εννιά χιλιόμετρα μόνο, αλλά η υψομετρική διαφορά ήταν κοντά στα 700 μέτρα με ελεύθερη ανάβαση και κατάβαση!

Το να διασχίσουμε την πλαγιά ως το Αμυγδαλοσέλι δεν ήταν τελικά εύκολη υπόθεση καθώς είχε αρκετές απότομες ανηφοροκατηφόρες

Πίσω η Πισκοπιανή (1.131) μια ακόμα κορυφή του δυτικού Ορνό, το όνομα της οποίας κατά τον Τουρλωτιανό μελετητή, Μανώλη Παπαδάκη στις "Αθιβολές" του, οφείλεται στο ότι η χρήση των εδαφών του είχε δοθεί στην εκκλησία (επισκοπή)

Τραβερσάροντας την Πισκοπιανή

Μία στάση να πάρει η ομάδα ανάσα

Η αντιπροσωπεία του Ορειβατικού Αγίου Νικολάου με τα μπλουζάκια μας, για να διακρινόμαστε!

Ξεκούραση με θέα

Η κατεστραμμένη 'λίμνη' του Μαγιάτικου

Από δω πήραμε την κατηφόρα

που δεν ήταν τελικά εύκολη υπόθεση

Κούτσα-κούτσα τη βγάλαμε όμως

malva cretica, είδος μικροσκοπικής μολόχας

Πίσω στο χωριό τώρα είχε στηθεί ένα μικρό τσιμπούσι από τους κατοίκους, που πήρανε πολύ πατριωτικά την επίσκεψή μας κι ειλικρινά δεν ξέρω πώς να τους ευχαριστήσουμε: Γιάννη Καλλιβρετάκη, Κωστή Μητσακάκη, Ελένη Τζοβενάκη, Μαρία Κοπάνου, και φυσικά, αρχηγέ μας, Γιάννη Καναβάκη, να είστε όλοι πάντα καλά και να αγαπάτε και να στηρίζετε τον τόπο σας! Όσο για τους τρεις φορείς που συμμετείχαν στην πορεία (ΟΡ.ΣΥ.Α.Ν – Φ.ΟΡ.Σ.Σ. – Γεωπάρκο Σητείας) ήταν νομίζω μόνο η αρχή μιας συνεργασίας, αφού όλους μας μάς ενώνει η κοινή αγάπη για τη φύση και τον τόπο μας!

Γενναιόδωρο το κέρασμα στο τέλος από τους κατοίκους της Χρυσοπηγής, την Ενορία και τον Πολιτιστικό Σύλλογο της περιοχής

Ο αρχηγός μας με τον Βαγγέλη και τη Δήμητρα του Γεωπάρκου στο ανέβασμα

Ο αρχηγός μας, Γιάννης Καναβάκης, ήρθε και μάζεψε τους τελευταίους με το φορτηγάκι του για να μη χάσουμε χρόνο. Τον ευχαριστούμε πάρα πολύ. Να είναι πάντα καλά!